|
|
 |
Heimslj�s
veft�marit um �r�unarm�l
|
|
9. �rg. 299. tbl.
|
14. september 2016
|
|
�sland hreinasta landi� � heiminum:
Fj�rhagstj�n vegna loftmengunar dregur verulega �r �r�un
|
| |
Lj�smynd fr� V�etnam: gunnisal
|
Tj�n af v�ldum loftmengunar hleypur � trillj�num bandar�kjadala og dregur verulega �r �r�un � m�rgum l�ndum, segir � n�rri sk�rslu Al�j��abankans. Samkv�mt sk�rslunni er �sland hreinasta landi� � heiminum.
 � sk�rslunni - The Cost of Air Pollution : Strengthening the Economic Case for Action - er reikna�ur �t efnahagslegur kostna�ur af loftmengun, b��i innan- og utanh�ss mi�a� vi� s��ustu haldb�r g�gn sem eru fr� �rinu 2013. �treikningurinn s�nir a� K�na tapa�i �v� sem n�st 10% af landsframlei�slunni vegna mengunar, Indland 7,69% og Sr� Lanka og Kamb�d�a r�mlega 8%. R�ku �j��irnar glata einnig tugum milljar�a dala � �ri af s�mu �st��um vegna glata�ra vinnustunda og kostna�ar samf�lagsins vegna �t�mab�rra dau�sfalla. � Bandar�kjunum er tj�ni� af v�ldum loftmengunar reikna� � 45 milljar�a dala, Bretlandi � 7,6 milljar�a dala - 5,6 milljar�a punda - og � ��skalandi � 18 milljar�a dala. Samkv�mt fr�tt The Guardian eru Simbabve, Malav� og Mi�afr�kul��veldi� me�al �eirra �j��a �ar sem loftmengun er hva� minnst og L�ber�a ber minnst fj�rhagslegt tj�n af v�ldum loftmengunar af �r�unarr�kjum. A�eins 0,03% af landsframlei�slu tapast � �r�gv�, fj�rhagslegt tj�n upp � 17 millj�nir dala. � �slandi er tj�ni� meti� � a�eins 3 millj�nir dala og �v� hreinasta landi� � heiminum, eins og segir � fr�ttinni.
|
Meiri �s�kn � ruslf��i eftir h�kkun matv�laver�s � �r�unarr�kjum
 Millj�nir �b�a �r�unarr�kja sem �ttu � erfi�leikum me� a� grei�a fyrir hef�bundin matv�li eins og ma�s, hr�sgrj�n og hveiti �egar matv�ruver� h�kka�i � �runum 2007 til 2011 t�ku upp matarvenjur � Vesturl�ndum sem kenndar eru vi� ruslf��i. Samkv�mt ni�urst��um fj�gurra �ra ranns�knar � t�u l�ndum breyttust matarvenjur verulega � �essu t�mabili me� aukinni �s�kn � skyndimat me� h�tt hlutfall af sykri, fitu og salti.
Skyndileg h�kkun og sveiflur � ver�i helstu matv�la � tengslum vi� vi�skipti � al�j��am�rku�um me� hr�v�ru leiddi a� mati sk�rsluh�funda til fyrrnefndra breytinga � matarmenningu margra �j��a �v� f�lk neyddist til �ess a� s�kja inn � vinnumarka�inn � tekju�flun fyrir mat. Um lei� og fleiri unnu lengri vinnudag til a� brau�f��a fj�lskylduna var� minni t�mi fyrir fj�lskylduna og s�fellt fleiri h�fu a� kaupa skyndimat sem ��gilegt var a� gr�pa me� s�r. Fr� �essum athyglisver�u ni�urst��um segir � sk�rslu fr� Institute for Development Studies (IDS) og Oxfam-samt�kunum sem ber yfirskriftina: Precarious Lives: Food, Work and Care After the Global Food Crisis. Ranns�knin n��i me�al annars til Ken�a, B�liv�u, Ind�nes�u, Pakistan, V�etnam og Samb�u.
|
Utanr�kisr��herra m�lir fyrir fullgildingu samnings um r�ttindi fatla�s f�lks:
"Vendipunktur � mikilv�gri r�ttindabar�ttu," segir r��herra
 Lilja Alfre�sd�ttir utanr�kisr��herra m�lti � g�r fyrir �ings�lyktunartill�gu um fullgildingu samnings Sameinu�u �j��anna um r�ttindi fatla�s f�lks. Samningurinn var undirrita�ur af h�lfu �slands 30. mars 2007 me� �a� a� markmi�i a� fatla� f�lk nj�ti allra mannr�ttinda og mannfrelsis til fulls og jafns vi� a�ra.
"�g tr�i �v� a� fullgilding s� vendipunktur � mikilv�gri r�ttindabar�ttu. H�n ver�i til �ess a� Al�ingi fl�ti nau�synlegum breytingum � �slenskri l�ggj�f, svo fatla� f�lk f�i noti� fullra mannr�ttinda og frelsis til jafns vi� a�ra," sag�i utanr�kisr��herra.
Vi� fullgildingu ver�ur h�gt a� �ta �r v�r verkefnum tengdum vitundarvakningu, �j�lfun og fr��slu. �� kve�ur eftirlitskerfi samningsins � um sk�rslugj�f til nefndar � vegum Sameinu�u �j��anna en �a� er mikilv�gur spegill � st�rf stj�rnvalda og vettvangur fyrir r�ttindabar�ttu fatla�s f�lks. Vi� fullgildingu samningsins virkjast �etta eftirlitskerfi. Loks er �a� vi�varandi verkefni stj�rnvalda a� �r�a og �tf�ra r�ttindin sem samningurinn kve�ur � um, �h�� einstaka lagabreytingum.
|
Aukin mengun � �m og v�tnum �gnar l�fi 300 millj�na manna
 |
| |
Lj�smynd fr� Malav�vatni: gunnisal
|
R�mlega 300 millj�nir manna � As�u, Afr�ku og Su�ur-Amer�ku eiga � h�ttu a� f� l�fsh�ttulega sj�kd�ma eins og k�leru og taugaveiki vegna vaxandi mengunar � �m og v�tnum, a� �v� er fram kemur � n�rri sk�rslu fr� Umhverfisstofnun Sameinu�u �j��anna (UNEP). �ar segir a� � tuttugu �ra t�mabili, fr� 1990 til 2010, hafi mengun aukist � r�mlega helmingi flj�ta � �essum �remur heims�lfum. Mengunin er tilkomin af v�ldum v�rusa, bakter�a og annarra �rvera, auk langvarandi eiturefna fr� �bur�i og bens�ni.
Sk�ringarnar � meiri mengun � �m og v�tnum er me�al annars rekin til f�lksfj�lgunar, aukins landb�na�ar og magnaukningar af sk�lpi. Reuters-fr�ttastofan hefur eftir Dietrich Borchard a�alh�fundi sk�rslunnar a� skortur � vatnsg��um � heimsv�su og fj�ldi f�lks sem l��ur fyrir vont vatn s� miklu st�rra vandam�l en ��ur hafi veri� tali�. Hann tekur �� fram a� margar �r s�u � g��u �standi en nau�synlegt s� a� gr�pa til verndara�ger�a. Mengunin er mest � as�skum �m og v�tnum e�a allt a� 50%, fj�r�ungur flj�ta � Su�ur-Amer�ku er menga�ur og � Afr�ku er allt fr� 10-25% flj�ta mengu�. Fram kemur � sk�rslunni a� 3,4 millj�nir dau�sfalla � �ri hverju megi rekja til vatnsborinna sj�kd�ma eins og ni�urgangspesta, k�leru, m�nus�tt og taugaveiki. �h�ttuh�purinn telur 164 millj�nir manna � Afr�ku, 134 millj�nir � As�u og 25 millj�nir � Su�ur-Amer�ku.
|
G��ar fr�ttir berast �t um Evr�pu
|
| |
Fr� dreifingu bla�sins � Kaupmannah�fn: Louise Dyring Mbae/Red Barnet
|
Hundru� ��sunda eintaka af g��um fr�ttum var dreift � Danm�rku og Noregi og tveimur ��rum Evr�pur�kjum � s��ustu viku en samkv�mt fr�tt Uppl�singaskrifstofu Sameinu�u �j��anna (UNRIC) var 500 ��sund eint�kum af "Heimsins bestu fr�ttum" dreift � Kaupmannah�fn og nokkrum ��rum borgum � Danm�rku, auk Nuuk � Gr�nlandi.
�etta er sj�unda �ri� � r�� sem bla�inu me� j�kv��um fr�ttum um �r�un � heiminum er dreift me� svipu�um h�tti. "Heimsins bestu fr�ttir" (Verdens Bedste Nyheder) er b��i bla� og vefs��a sem leggur �herslu � fr�ttaflutning um fram�r�un heimsins og � fr�tt UNRIC segir a� fram�r�un megi me�al annars �akka �r�unarsamvinnu og �taki � bor� vi� Heimsmarkmi�in. "� mi�borg Kaupmannahafnar st��u tveir stj�rnm�lamenn af sitt hvorum v�ng danskra stj�rnm�la hli� vi� hli� og afhentu vegfarendum, ekki s�st hj�lrei�af�lki, bla�i� me� g��u fr�ttunum og �vaxasafa me� Sj�lfb�ru �r�unarmarkmi�unum prentu�um � umb��irnar. �au Kristian Jensen utanr�kisr��herra �r Venstre og Johanna Schmidt-Nielsen �r hinum vinstri sinna�a Einingarlista voru komin � stj� fyrir allar aldir og komu bl��unum � hendur vegfarenda og r�ddu vi� gesti og gangandi," segir � fr�ttinni.
|
"Vandam�l �slenska heilbrig�iskerfisins er l�xusvandam�l"
 "Vandam�l �slenska heilbrig�iskerfisins eru l�xusvandam�l," segir William Peno, yfirh�ra�sl�knir � Mangochi-h�ra�i � Malav�. H�ra�i� er � samstarfi vi� �slensk stj�rnv�ld � gegnum ICEIDA, al�j��lega �r�unarsamvinnu �slands.
�annig hefst fr�tt � Fr�ttabla�inu s��astli�inn f�studag �ar sem r�tt var vi� malav�ska l�kninn sem hefur veri� � �slandi s��ustu dagana. "Peno er 29 �ra gamall og �byrgur fyrir allri heilbrig�is�j�nustu � h�ra�inu �ar sem b�a n�rri 1,2 millj�nir manna. St�lkur eiga b�rn mj�g ungar � h�ra�inu, allt ni�ur � 13 �ra gamlar, og eru or�nar margra barna m��ur fyrir tv�tugt. Verkefni �slands � h�ra�inu m� skipta � �rj� hluta, l��heilsuverkefni, menntaverkefni og vatnsveituverkefni. Hluti af l��heilsuverkefninu er bygging fimm f��ingardeilda til a� tryggja betri heilbrig�is�j�nustu vi� ver�andi m��ur og n�f�dd b�rn �eirra. "Eitt af st�rstu vandam�lum okkar eru andl�t af barnsf�rum. � m�nu sv��i eru �etta l�klega um fimmt�u konur � �ri, � samanbur�i vi� ykkur sem eru� kannski me� eitt andl�t � t�u �ra fresti," segir Peno. "Ykkar heilbrig�iskerfi � samanbur�i vi� okkar kerfi er eins og svart og hv�tt, nor�ur og su�ur. �i� eru� lj�s�rum fr� okkur �egar kemur a� t�kni. Eins og sta�an er � dag �urfum vi� a� reka heilbrig�is�j�nustu � m�nu h�ra�i fyrir 500 ��sund bandar�kjadali � �ri [57 millj�nir �slenskra kr�na] og �a� er me� �llu sem �v� fylgir fyrir r�mlega millj�n manns."
Peno hefur kynnt s�r �slenska heilbrig�iskerfi� s��astli�na daga og hitt yfirl�kna og stj�rnendur � sp�t�lunum. Hann vonast til a� f� t�luver�a �ekkingu sem geti n�st til j�kv��ra breytinga � heimalandinu."
|
Fj�rfesting � unglingsst�lkum yfirskrift al�j��a mannfj�ldadagsins
� al�j��a mannfj�ldadeginum sem haldinn var um mitt sumar voru unglingsst�lkur � brennidepli. Yfirskrift dagsins var "fj�rfesting � unglingsst�lkum" og f�l � s�r �kall til r�kisstj�rna heims a� b�ta st��u �essa �j��f�lagsh�ps � ��gu st�lknanna sj�lfra og alls samf�lagsins.
Mannfj�ldastofnun Sameinu�u �j��anna (UNFPA) hefur � undanf�rnum �rum s�rstaklega lagt sig eftir a� vinna a� m�lefnum unglingsst�lkna sem v��a � heiminum s�ta margv�slegri mismunun. � fr�tt � tilefni dagsins sag�i � vef UNFPA a� � m�rgum samf�l�gum l�ti foreldrar �annig � a� unglingsst�lkur s�u tilb�nar � hj�naband og barneignir. Margar s�u nau�ugar teknar �r sk�la og miki� skorti � a�gengi �eirra a� grunnuppl�singum um heilsu, mannr�ttindi og kyn- og frj�semisr�ttindi sem hafi alvarlegar aflei�ingar fyrir l�f st�lknanna. �nnur mynd blasi vi� �egar kynt er undir valdeflingu st�lkna, �egar ��r �ekkja r�tt sinn og f� t�kif�ri til a� nj�ta h�fileika sinna og menntunar. �� bl�mstri samf�l�g eins og sj� m� � me�fylgjandi myndbandi fr� UNFPA.
|
Dagur l�sis haldinn h�t��legur � h�lfa �ld
|
| | Literacy opens doors to new worlds of possibility - Forest Whitaker |
� s��ustu viku, 8. september, var al�j��legur dagur l�sis haldinn h�t��legur � fimmtugasta sinn. Mennta-, v�sinda- og menningarstofnun Sameinu�u �j��anna (UNESCO) hefur um �rara�ir beitt s�r fyrir �v� a� efla lestrarkunn�ttu � heiminum e�a fr� �rinu 1966. � fr�tt Uppl�singaskrifstofu S� (UNRIC) segir a� � al�j��adeginum � �r hafi veri� �st��a til a� l�ta um �xl og b��i minnast og fagna �eim �rangri sem n��st hefur en samkv�mt s��ustu t�lfr��ig�gnum eru 82% jar�arb�a l�sir en a�eins 18% �l�sir. � s��arnefnda h�pnum eru tveir af hverjum �remur konur.
"A� l�ra a� lesa telst til grundvallar mannr�ttinda og forsenda fyrir menntun �vina � enda. L�st samf�lag er kraftmiki� samf�lag, �ar sem skipst er � hugmyndum og r�kr�tt af krafti. L�si er forsenda einstaklinga, fj�lskyldna og heilu samf�laganna til �ess a� hafa � valdi s�nu a� b�ta heilsuna, auka tekjurnar og eiga samskipti vi� heiminn. Lestrarkunn�ttan er einnig fyrir marga skref til a� ��last sj�lfst��i og sj� s�r farbor�a," segir me�al annars � fr�tt UNRIC.
"Heimurinn hefur breyst fr� 1966", segir Irina Bokova, forstj�ri UNESCO, "en vi� erum jafn �kve�in og �� � �v� a� hver kona og hver karl skuli geta ��last �� h�fni sem hugurinn stefnir a�, me� reisn og vir�ingu. Lestrarkunn�tta er grunnurinn a� �v� a� byggja upp sj�lfb�ra framt�� fyrir alla," segir � fr�ttinni.
|
|
Par�sarsamningurinn sn�st um �byrg� okkar � �v� hvernig j�r� vi� skilum til barna okkar
 "Fullgilding �slands � Par�sarsamningnum n� sendir skilabo� um a� vi� viljum s�na metna� vi� framkv�md samningsins og leggja okkar af m�rkum til �ess a� hann hlj�ti gildi sem fyrst � heimsv�su. �g vonast �v� til a� �sland geti fullgilt samninginn sem fyrst," segir Lilja Alfre�sd�ttir utanr�kisr��herra � Al�ingi � s��ustu viku �egar h�n m�lti fyrir �ings�lyktunartill�gu um fullgildingu Par�sarsamnings Sameinu�u �j��anna. Samningurinn ��last gildi �egar a� minnsta kosti 55 r�ki me� 55% af heimslosun hafa fullgilt hann. N� �egar hafa r�mlega 20 r�ki fullgilt, en mikilv�gum �fanga var n�� � s��ustu viku �egar Bandar�kin og K�na l�stu �v� yfir a� �au v�ru a� fullgilda samninginn.
Samningurinn var sam�ykktur � desember � s��asta �ri og undirrita�ur � apr�l. Hann skuldbindur r�ki heims til a� vinna saman a� �v� a� breg�ast vi� loftslagsbreytingum og �hrifum �eirra.
"Par�sarsamningurinn er metna�arfyllsti loftslagssamningur sem r�ki heims hafa gert til �essa og leggur hornstein a� stefnu r�kja � loftslagsm�lum til framt��ar. Hann sn�st um framt��ina og �byrg� okkar � �v� hvernig j�r� vi� skilum til barnanna okkar," segir Lilja Alfre�sd�ttir utanr�kisr��herra.
N�nar � vef utanr�kisr��uneytis
|
|
795 millj��n�ir b�a vi� vann�r�ingu
Mbl.is birti � g�r vi�tal vi� �nnu Poulsen framkv�mdastj�ra Mat�v�la���tl�unar Sam�einu�u �j��anna (WFP) en h�n h�lt erindi � opnum fundi � vegum Al�j��am�lastofnunar H�sk�la �slands og utanr�kisr��uneytisins og fjalla�i s�rstaklega um Heimsmarkmi� #2 a� �tr�ma hungri fyrir �ri� 2030.
� fr�tt Mbl.is sag�i:
"Verk�efni� er ver�ugt �v� 795 millj��n�ir b�a vi� n�r�ing�ar�skort � dag og ney�ar�stand r�k�ir v��a. Anne Poul�sen fram�kv�mda�stj�ri World Food Programme � Nor�ur�l�nd�um er �� bjart�s�n en h�n flutti er�indi um mark�mi�i� � m�nu�dag. St�rsta verk�efni� s� a� gera sam�f�l�g sem lendi � �f�ll�um sj�lf�b�r.
Poul�sen sem ��ur starfa�i sem bla�akona hj� Politiken, seg�ir �m�is�legt hafa breyst � s��astli�num �rum � mat�v�laa�sto�. N� er minna um a� mat s� dreift til f�lks en ��ur. Meira og minna �ll a�sto� World Food Programme vi� s�r�lenska fl�tta�menn er t.a.m. me� �eim h�tti a� fl�tta�menn�irn�ir f� grei�slu�kort sem lagt er inn� fyr�ir nau�synj�um. �etta seg�ir h�n a� styrki versl�un og innvi�i � �eim st��um sem ney�in er oft mik�il og �� s� upp�lif�un f�lks.
|
|
|
�ttekt � H�sk�lum Sameinu�u �j��anna
Utanr�kisr��uneyti� �skar eftir a� r��a r��gjafa til a� framkv�ma �ttekt � H�sk�lum Sameinu�u �j��anna � �slandi. N�nari uppl�singar m� finna � heimas��u R�kiskaupa.
|
|
|
Millions of children fleeing war 'systematically denied' basic rights, eftir Harriet Grant/ TheGuardian
-
For South Sudan's children, it's all about the future, eftir Marianna Zaichykova/ UNICEFblogg
-
Challenging conventional wisdom about girl's schooling, eftir TRICIA KOROKNAY-PALICZ/ Al�j��abankablogg
-
Getting beyond the usual South African reporting on "Africa"/ AfricaIsACountry
-
Is the declining pace of innovation lowering productivity & growth?, eftir VINAYA SWAROOP/ Al�j��abankablogg
-
Greater transparency for global health, eftir Katy Athersuch/ HippocraticPost
-
Four challenges to powering local economies, eftir Sarah Best/ IIED
-
Press statement by UNHCR Special Envoy, Ms. Angelina Jolie Pitt/ UNHCR
More women needed as U.N. peacekeepers, urge defense chiefs and campaigner Angelina Jolie/ Reuters
-
Trade Policy under Siege, eftir Kimberly Ann Elliott/ CGDev
-
The challenge of affordable housing for low-income city-dwellers, eftir ZAIGHAM M. RIZVI/ Al�j��abankablogg
-
Can developing countries increase pension coverage to prepare for old age?, eftir GLORIA M. GRANDOLINI/ Al�j��abankablogg
-
Five myths about global women's economic empowerment, eftir Abigail Hunt/ TheGuardian
-
Temperatures Rise, and We're Cooked, eftir Nicholas Kristof/ NYTimes
-
Sensitizing development challenges through virtual reality, eftir Bassam Sebti/ Al�j��abankablogg
-
Empowering women in Africa: The only way to achieve food security/ ECDPM
-
Exponential thinking: A revolutionary mindset for development?, eftir Catherine Cheney/ Devex
-
FILM4CLIMATE GLOBAL VIDEO COMPETITION/ Film4Climate
-
Ekkert hungur �ri� 2030, eftir Brynd�si Eir�ksd�ttur/ Fr�ttabla�i�
-
Can developing countries increase pension coverage to prepare for old age?, eftir GLORIA M. GRANDOLINI/ Al�j��abankablogg
-
The world helped destroy Afghanistan. It must help Afghans rebuild it, eftir Zarlasht Halaimzai/ TheGuardian
-
Are you being served? The gap between effective and nominal access to infrastructure services, eftir SUMILA GULYANI/ Al�j��abankablogg
-
Reflections on gender for positive youth development programming, eftir Nicole Cheetham/ YouthPower
-
10 Former Child Brides Tell Their Own Stories - In Photos
-
Responding to crises: What can we do? What's next?, eftir Tony Addison/ UNU-WIDER
-
Hj�lpumst a� vi� a� bjarga mannsl�fum!, eftir Sema Erla Serdar/ Kvennabla�i�
-
For a world on the move: The UN Summit for Refugees and Migrants/ S�
-
BEAUTY: Embracing blackness/ D+C
-
As Instability Rises, Some African Nations Must Choose Between China And The West For Help, eftir Eric Olander and Cobus van Staden/ HuffingtonPost
-
CONGO'S FEMALE DANDIES/ LightFootTravel
-
"I HAVE THE STRENGTH"- A mother of 15 children discovers she has a choice about pregnancy/ Pathfinder
-
TIFF 2016: The Ultimate Guide to African Movies at the Toronto International Film Festival/ OkayAfrica
-
Ferry tales: a trip up Lake Malawi/ TheGuardian
-
The next generation of African scientists need a more sustainable career path, eftir RAMA GEORGE-ALLEYNE/ Al�j��abankablogg
-
'Respect to the girls'- meet Sudan's all-female band/ DW
-
REVIEW: STRIKING SONGS FROM MALAWI ON ZOMBA PRISON PROJECT/ AP
|
|
|
|
Fr�ttir og fr�ttask�ringar
|
|
|
|
|
Sj�lfb�r �r�un �arfnast langt�man�lgunar
- eftir �g�st M� �g�stsson s�rfr��ing � �r�unarsamvinnuskrifstofu utanr�kisr��uneytis
� s��ustu �rssk�rslu �r�unar��tlunar Sameinu�u �j��anna er mikilv�gi �ess a� ungt f�lk eygi m�guleika � j�kv��ri �tr�s fyrir krafta s�na undirstrika�. � �essu samhengi s� langt�ma atvinnuleysi ungs f�lks �hyggjuefni �ar sem a� sl�kt grefur undan samf�lagslegri samheldni og auki l�kurnar � gl�pum, ofbeldi og f�lagslegri �lgu. � ranns�kn fr� �rinu 2010 fundu Altindag og Mocan fylgni � milli atvinnuleysis og neikv��s vi�horfs til l��r��is og bent hefur veri� � fylgni undankomuleysis ungs f�lks og l�kum �ess a� �a� gangi til li�s vi� vopna�a �fgah�pa.[1]
 � �essu samhengi er h�gt a� l�ta til �ess g��a �rangurs sem n��st hefur � �r�unarsamvinnuverkefnum �slands � samstarfsl�ndum � bor� vi� Malav�. T��ni barnadau�a � landinu l�kka�i �r 247 af hverjum 1000 f�ddum b�rnum �ri� 1990 � 71 l�tin b�rn af hverjum 1000 f�ddum �ri� 2013. �a� er meti� a� � �essu t�mabili hafi l�fi 280.000 barna veri� bjarga� me� b�ttri m��ra- og ungbarnavernd. � samstarfsh�ra�i �slands � landinu, Mangochi, hefur almennt heilsufar m��ra og ungbarna einnig batna� t�luvert � kj�lfar verkefna al�j��legrar �r�unarsamvinnu �slands.
� me�an t��ni barnadau�a hefur l�kka� umtalsvert � s��ustu �rum hefur fj�ldi f�ddra barna � hverja konu haldist t�luvert h�r. Samkv�mt n�justu t�lum eignast konur � Malav� a� me�altali t�plega sex b�rn yfir �vina. Samkv�mt mati Sameinu�u �j��anna er r�mlega helmingur �b�a Malav� undir 20 �ra aldri og tveir �ri�ju �b�a eru yngri en 30 �ra. L�kkun t��ni barnadau�a � me�an fj�ldi f�ddra barna helst h�r mun a� �llum l�kindum auka enn hlutfall ungs f�lks � landinu (sj� sk�ringarmynd).
�etta gefur til kynna a� �� svo a� �rangur n�ist � l��heilsuverkefnum al�j��legrar �r�unarsamvinnu �slands � Malav� s� endanlegu markmi�i hennar ekki nau�synlega n��. Samkv�mt n�gildandi ��tlun um al�j��lega �r�unarsamvinnu �slands er markmi�i� bar�tta gegn f�t�kt og b�ttum l�fskj�rum � f�t�kustu hlutum heims. S��an s� ��tlun var sam�ykkt � mars 2013 hefur �sland undirgengist frekari skuldbindingar til sj�lfb�rni al�j��legrar �r�unarsamvinnu, l�kt og fram kemur t.a.m. � Heimsmarkmi�um Sameinu�u �j��anna.
� �v� skyni er or�i� mikilv�gara en ��ur a� huga a� sam��ttingu �missa verkefna��tta og hafa � huga breytilegt umhverfi � samstarfsr�kjum �slands. Eitt af �v� sem til lengri t�ma mun �r�sta � a�l�gun samstarfs��tlana al�j��legrar �r�unarsamvinnu �slands er breytt samsetning samf�lagsins � samstarfsr�kjunum, m.a. a� auki� hlutfall ungs f�lks me� h�rra menntunarstig en ��ur kalli eftir t�kif�rum til a� lifa l�fi s�nu til fullnustu. �ess vegna �arfnast sj�lfb�r �r�unarsamvinna langt�man�lgunar og �ess vegna er mikilv�gt a� unni� s� a� heimsmarkmi�um Sameinu�u �j��anna me� sam��ttri n�lgun.
[1]Altindag, D., and N. Mocan. 2010. "Joblessness and Perceptions about the Effectiveness of Democracy." Journal of Labor Research 31(2): 99-123.
|
|
|
|
|
| |
Lj�smynd fr� Kampala: Enno Schr�der.
|
- eftir Sigr�nu Bj�rgu A�algeirsd�ttur starfsnema � �ganda
� sendir��um �slands � Malav�, M�samb�k og �ganda starfa �r�r starfsnemar sem l�kt og undanfarin �r hafa fallist � bei�ni Heimslj�ss um pistlaskrif �ann t�ma sem �eir dvelja � samstarfsl�ndum �slendinga.
Eftir dv�l m�na � �ganda �ri� 2014 sat � m�r �a� gr��arlega magn af plastpokum sem finna m� � landinu og ofnotkun �eirra � matv�rub��um og � m�rku�um. �essir n�fur�unnu polythene plastpokar voru kynntir til s�gunnar � �ganda upp �r 1980 og hafa s��an noti� mikilla vins�lda. � matv�rub��um var starfsma�ur sem haf�i �a� hlutverk a� ra�a matv�rum � plastpoka, sem voru manni a� kostna�arlausu, og var ekki spara� til. V�rur sem �g hef�i yfirleitt komi� � einn taupoka voru dreif�ar � 4-5 plastpoka og voru umhverfislegar aflei�ingar eftir �v� - plastpokar �tum allt! �egar rigndi st�flu�u pokarnir rennur og �egar var vindur fauk plast um allar g�tur. � raun voru plastpokarnir ein helsta �st��a �ess hve h�fu�borgin Kampala virtist sk�tug - fj�ll af plastpokum allssta�ar. �g velti �essu oft fyrir m�r � me�an � dv�l minni st��, �� s�rstaklega eftir a� �g heims�tti R�anda, en �a� var fyrsta land � heimi til a� banna plastpoka fyrir um 10 �rum s��an. A� keyra yfir landam�rin var eins og a� koma � annan heim. �ar s�st ekki plast e�a rusl � g�tum �ti enda Kigali, h�fu�borg R�anda oft s�g� ein af hreinustu borgum heims. Miki� sem �g �ska�i �ess a� �ganda, sem m�r ��tti or�i� svo v�nt um, t�ki n�granna s�na til fyrirmyndar. �egar �g f�r a� versla � matinn �egar �g kom hinga� aftur fyrir m�nu�i s��an t�k �g um lei� eftir �v� a� � b��inni m�tti hvergi sj� �essa ��ur vins�lu plastpoka. �g f�r � sm� ranns�knarvinnu og komst �� a� �v�, m�r til mikillar �n�gju, a� � apr�l 2015 haf�i veri� sett � bann vi� plastpokum � landinu! � ranns�knarvinnu minni komst �g einnig a� �v� a� �ri� 2009 var reynt a� setja � samb�rilegt bann sem gekk ekki eftir og var � sta� komi� upp endurvinnsluverksmi�jum. �egar lj�st var or�i� a� endurvinnslan v�ri ekki a� skila fulln�gjandi �rangri var bann gegn plastpokum sett � l�g. �ar sem banni� hefur veri� sett � ��ur, �n �rangurs, var �v� � fyrstu ekki teki� alvarlega. National Environment Management Authority (NEMA) hefur hins vegar gert vel � a� framfylgja banninu og var fari� � milli allra st�rstu matv�rub��anna og plastpokar ger�ir uppt�kir. � minni m�rku�um m� enn finna plastpoka, en vegna �ess hversu skyndilega banni� var sett � var s�luf�lki leyft a� kl�ra ��r birg�ir af plastpokum sem �a� �tti. Forma�ur almannatengsla hj� NEMA � �ganda segir banni� k�rkomi� en hann segir plastpoka ekki einungis ska�lega fyrir umhverfi landsins, heldur einnig fj�rhag. �rlega fara um 38.600 tonn af plastpokum �t � umhverfi� � landinu og kostar �a� r�ki� um 2.7 millj�nir bandar�kjadollara � �ri a� losa st�flur og anna� sem plastpokar valda � h�fu�borginni einni. Banni� er vissulega skref � r�tta �tt en � �v� eru samt sem ��ur skiptar sko�anir og lj�st er a� �a� mun taka t�ma a� f� alla til a� framfylgja �v� og loks sj� almennilegan �rangur. Margir eru ��n�g�ir me� hversu skyndilega banni� var sett � og hvernig a� �v� var sta�i� og halda �fram a� kaupa plastpoka fr� a�ilum sem smygla plastpokum yfir landam�rin. A�rir eru �n�g�ir me� banni� og vonast til a� �a� skili �eim hreinna umhverfi. Eitt er lj�st og �a� er a� til a� n� �rangri �urfa yfirv�ld og NEMA a� leggja mun meiri �herslu � a� standa fyrir fr��slu til almennings um af hverju banni� var sett � og a� uppl�sa f�lk um ska�semi plastpokanna. �a� er ekki fyrr en �� sem h�gt er a� vona a� allir almennir borgarar vir�i banni�. � l�ndum �ar sem finna m� jafn miki� magn af plastpokum eins og � �ganda er �a� vissulega � takt vi� n�ju Heimsmarkmi� Sameinu�u �j��anna a� banna e�a reyna a� takmarka notkun �eirra og annarra efna sem hafa ska�leg �hrif � umhverfi�. Heimsmarkmi� n�mer 12 sn�r eimitt a� �byrgri neyslu og undirmarkmi� �ess n�mer 12.5 segir a� eigi s��ar en 2030 ver�i dregi� verulega �r myndun �rgangs me� forvarnarstarfi, takm�rkun, endurvinnslu og endurnotkun. Me� �essu banni hefur �ganda �v� f�rst skrefi n�r �v� a� n� Heimsmarkmi�i n�mer 12. N� �arf �v� bara a� halda uppi fr��slu og vona a� banninu ver�i framfylgt af yfirv�ldum og almennum borgurum og a� h�gt ver�i a� hugsa til framt��ar �ar sem �ganda, �a� fallega land sem �a� er, ver�i laust vi� ska�lega plastpoka um allar g�tur og sk�ga og leggi �ar me� sitt af m�rkum � �tt a� hreinni heimi. �g er ekki fr� �v� a� n� �egar megi sj� mun � g�tum borgarinnar - ��r eru �rl�ti� hreinni en ��ur.
|
|
|
 |
UM HEIMSLJ�S
Heimslj�s - veft�marit um �r�unarm�l er gefi� �t af utanr�kisr��uneytinu. Heimslj�s er fr��slu- og uppl�singarit um �r�unar- og mann��arm�l og al�j��lega �r�unarsamvinnu �slands. Ritinu er �tla� a� gl��a umr��u um m�laflokkinn og gefa �hugas�mum kost � �v� a� fylgjast me� �v� sem h�st ber hverju sinni. Heimslj�s birtir gjarnan greinar um �r�unarm�l en �t�� undir nafni og � �byrg� h�funda. Sl�kar greinar �urfa ekki a� endurspegla stefnu stj�rnvalda. �eir sem vilja senda okkur �bendingu um efni e�a afskr� sig af netfangalista eru vinsamlegast be�nir um a� senda sl�k erindi � netfang ritstj�rans, Gunnars Salvarssonar, [email protected] . Vi� bi�jumst velvir�ingar � �v� a� geta ekki nota� �slenskar g�salappir � vi�t�lum en bandar�skt sni�m�t veft�maritsins leyfir ekki notkun �eirra.
| | ISSN 1670-8105 |
|
|
