�etta var fj�lskylduheims�kn, komi� vi� hj� fjarskyldum �ttingum �ti � landi, inni � sk�gi. Simpansar eru n�sti kafli vi� okkur � �r�unars�gunni. Heimildir segja a� vi� og �eir s�u me� 99% sama erf�aefni, en n�justu t�lur eru 94%. Nokku� n�l�gt samt. En samt svo fjarri.
Vi� heyr�um �skrin � fjarska. Fimm fer�amenn me� vopnu�um sk�garver�i sem rann � hlj��i�, �etta gekk vel, stundum l��ur dagurinn �n �ess a� leyfisskyldir fer�amenn n�i fundi vi� �essa fr�ndur s�na. "�etta eru matarbo�" sag�i v�r�urinn. � dagrenningu skr��a �eir �r hrei�rum s�num sem �eir fl�tta �r greinum og laufum til a� sofa langt ofan vi� sk�garbotninn �ar til gaulandi garnir heimta morgunver�.
�skrin b�rust �r �msum �ttum, greinilega 4-5 fimm h�par � sv��inu, af �eim 130 sem eru � Kibale gar�inum. Alls um 1300 d�r. H�r l� einn simpansi undir tr� og horf�i � okkur, hlj�p svo burt � hvelli og hvarf � �ykkni�. �g bj�st vi� �eim st�rri. En �eir leyna � s�r, hlaupa um � fj�rum f�tum og eru �l�tir en �reknir um her�ar og brj�st. Ver�a 50-60 k�l� mest og n� sextugsaldri.
"Hann er einn af �eim feimnu" sag�i v�r�urinn, vi� vorum � lei� til fundar vi� annan �eirra tveggja h�pa sem hafa veri� a�laga�ir a� mannaheims�knum, k�ra sig koll�tta um f�lki� sem g�nir.
Sk�gurinn er ansi ��ttur og h�r, vafningsvi�ur fl�kist um mann og greinar sl�st til og fr�, s�lin n�r ekki �arna inn, en n� runnu nokkrir apar ni�ur langan trj�stofn og komu alveg a� okkur. Erindi� var n� ekki a� heilsa mannf�lkinu. H�r h�fst frj�semisath�fn.
Apaynja var greinilega komin me� �str��urnar � h�g�r, aftuendinn rj��ur og slefandi, �tv�r�tt t�kn um egglos. �eir sem komu n� � g��u flugi � eftir voru engir aukvisar. Tv� karld�r, annar er varaforseti flokksins, n�stur � eftir Alfa-a�al-foringjanum, hinn hvorki meira n� minna en Titto sj�lfur, ungur og upprennandi p�lit�kus me�al flokksins, a�eins um h�lf�r�tugur, en b�inn a� f�rast ofurhratt upp metor�astigann. �eir �tlu�u s�r b��ir a� n� � egglosi�.
Daman vildi f�ra sig inn � �ykkni�. N� lag�i af sta� halar�fa sem elti rj��ann afturendann � henni, fyrstur varaforsetinn, �� ungi metna�arapinn og loks vi�, fimm bleiknefir � halar�fu �samt ver�inum g��a, vi� gengum r�sklega gegnum r�kkursk�ginn til a� missa ekki af upp�komunni sem auglj�slega var � v�ndum.
Simpansadama me� egglos l�tur vita af s�r me� hlj��um og �essum t�knr�na bjarma sem af afturendanum stafa�i. �a� er kappsm�l fyrir karlana a� komast a�. S� fyrsti sem kemur s��i s�nu upp � �fangasta� vinnur. Hj� simp�nsum hefur n�tt�ran �ann gang a� s��i� sem fyrst kemur upp eftir egglos hleypur � k�kk og varnar annarra apa s��i sem � eftir kunna a� koma a� komast lengra. Svo frj�gvast h�n.
En �a� veit svo sem enginn hver er pabbinn hverju sinni og �egar unginn kemur � heiminn er sameiginlega forsj� allra � flokknum.
Vi� �r�ddum leynda stigu � eftir bl�mar�sinni rj��u.
Fleiri voru � lei�inni. Hin karld�rin h�f�u greinilega ve�ur af �v� a� eftir einhverju v�ri a� sl�gast, hr�p og k�ll t�ku a� berast ofan �r trj�kr�num og �ytur � laufi �egar gl�ggt m�tti greina a� heill h�pur veitti okkur eftirf�r. Titto ger�ist �r�legur og n� kom annar sm�h�pur fer�amanna a� okkur og varaforsetinn og daman smeyg�u s�r d�pra � �ykkni�.
Hvernig n�r ungur simpansi frama � flokknum? Me� �v� a� sl�st. Og s�na lei�togaf�rni. Titto haf�i �oti� upp metor�astigann me� �v� a� sl�st meira og betur en a�rir karlar, svo virtist hann nokkku� g��ur � a� finna mat og verjast �egar a�komuflokkar reyna a� seilast til �hrifa inn � verndarsv��i h�psins.
Hver flokkur hefur sitt sv��i og hleypir engum a�. Karld�rin halda sig innan sama h�psins alla �vina, en eitt og eitt kvend�r f�rir sig � milli, stundum vegna �ess a� �eim er r�nt e�a ��r gefst upp � r��r�ki einhvers apans. �annig tryggir n�tt�ran l�ka h�fileg bl�ndum.
N� vorum vi� b�in a� t�na varaforsetanum og d�munni.
Hins vegar heyr�ust hro�aleg l�ti ofan �r trj�num skammt undan, �skur, urr og gelt og brak og brestir. Slagsm�l h�f�u brotist �t. Vi� �ustum � �tt a� l�tunum en hlupum n�stum �v� um koll varaforsetann og ynjuna sem s�tu bl�� � svip undir steini. B�in. Varaforsetanum haf�i tekist a� koma tappa � d�muna � r�ttu augnabliki. �a� var Titto sem hlj�p �t undan s�r, st��st ekki a� reka eftirfylgjendur fr� og efndi til st�rslagsm�la uppi � trj�num �ar sem allt var a� ver�a vitlaust.
Ekki s�um vi� fangbr�g�, gl�mur e�a bit ��tt stundum fari svona slagsm�l alla lei� og endi me� s�rum, ��tt br��ur berjist ekki til bana. Enn barin brj�st, skr�kt og hr�kt og hristir stofnar.
En n� heyr�ust �nnur k�ll. Slagsm�laaparnir �ustu af sta�, sveiflu�u s�r af greinum e�a ste�ju�u me� sk�garbotninum, einn sat efst � kr�nu og s�ndi �gurlegar v�gtennur: �a� eru komnir bav�anar!!! N� voru allir � saman li�i og skutust me� �gnarhra�a til m�ts vi� meinv�ttina sem voru a� stelast � berin �eirra!
Vi� eltum sem mest vi� m�ttum � �randi l�tunum, s�um bara eitt br�nleitt bak � bav�na en okkar flokkur f�r hamf�rum upp og ni�ur trj�stofna, �t � greinar og sveifla�i s�r � t�gum eins og � Tarsanmyndum.
N� birtist einn af �eim st�ru �t � trj�grein �ar sem hann blasti vi� �llum � kring, simp�nsum og bav��num. St�r � s�larlj�sinu og sveifla�i herfangi s�nu: Ofurl�till bav�anaungi t�sti af hr��slu. S� st�ri rumungur h�lt um a�ra afturl�ppina og sveifla�i greyinu eins og tuskud�kku og lamdi harkalega � trj�stofn: Dunk dunk dunk.
�a� glitti � br�nt baki� � m��urinnn fyrir ne�an tr��. Svo hvarf h�n.
Ungar�ninginn sat �arna uppi fyrir allra sj�num og l�t kr�li� dingla ni�ur fr� s�r, litla andliti� var afskr�mt af hr��slu. F�lagar �skru�u:
�etta var gildra. Herstj�rnarleg gildra � str��inu: "Komi� ef �i� �ori� bav�anar og reyni� a� bjarga afkv�minu ykkar!"
Simpansar gera �etta t��um til a� lokka �vinin � �r�s �r felust��um. ��tt bav�anar s�u me� skarpar v�gtennur og fimari en simpansar eru �eir ekki n�rri jafn sterkir og l�ta oft undan s�ga.
Sem �eir ger�u. Enginn gaf sig fram til a� bjarga unganum. Dunk dunk dunk heyr�ist aftur me�an greyinu var lami� � trj�grein, svo eymdarlegt vol sem fjara�i �t �egar apinn �aut loks ofar � tr��.
S�mmu s��ar kom eitthvert stykki hrapandi ni�ur. I�rin �r unganum skullu � sk�garbotninum.
Str��inu var loki� og bav�nar farnir.
--
N�stu m�n�tur druslu�u �eir leifunum af unganum me� s�r eftir sk�garst�g. ��tt simpansar s�u s�lgnir � margs konar apakj�t eru engar heimildir um a� �eir �ti bav�ana, m�rgum til fur�u. Stundum skipuleggja �eir sm�apavei�ar til a� n� s�r � kj�t. Ein ynjan var flj�t a� koma � sta�inn �egar karlarnir komu me� ungahr�i� og bau� upp � skyndikynl�f fyrir munnbita, en �huginn fjara�i strax �t �egar kom � lj�s hvers kyns var. ��r selja bl��u s�na �egar gott er � bo�i.
Fr�s�gnin er lengri og hana m� lesa � heild � vef Stef�ns J�ns -
stefanjon.is