- eftir Stefán Jón Hafstein sviðsstjóra hjá Þróunarsamvinnustofnun Íslands

Kisaba fiskimannaþorpið á Bukasa eyjunni, annarri stærstu eyjunni í Sseseeyjaklasanum á Viktoríuvatni, ljósm. gunnisal.

Innri rýni á héraðsþróunarverkefni ÞSSÍ á Kalangalaeyjaklasanum á Viktoríuvatni í Úganda bendir til að margs konar ávinningur hafi náðst á 10 árum.  Ákveðið var að fá óháðan ráðgjafa til að rýna verkefnið nú þegar líður að lokum þess, í samvinnu við ÞSSÍ.  Tilgangurinn er að fá nákvæmt stöðumat og verður rýniskýrslan höfð til hliðsjónar þegar ákveðið verður hvernig dregið verður smám saman úr stuðningi við héraðið en haft að leiðarljósi að festa í sessi þann ávinning sem náðst hefur.

Meginþættirnir sem til skoðunar voru eru þeir sömu og eru áhersluatriði verkefnisins:  Geta héraðsstjórnar til að veita almenna þjónustu, umbætur í skólamálum og aðgerðir í vatns- og hreinlætismálum í tengslum við fisklöndunarstöðvar. Meginstoð atvinnulífs á um 90 eyjum sem saman mynda héraðið er einmitt fiskveiðar, en þarna búa um 70 þúsund manns.

 

Rýnin leiðir í ljós að héraðsstjórnin sjálf og undirskrifstofur hennar hafa styrkt sig í sessi og er nú stjórnsýsluleg geta metin mun betri en áður af ráðuneyti sveitarstjórnarmála. Eigi að síður er augljós veikleiki í stöðunni sá sami og hrjáir margar héraðsstjórnir í Úganda, sem er sá að miðstjórnarvaldið hefur tekið til sín mun stærri hluta af skatttekjum en áður og því standa héraðsstjórnir eftir með lakari fjárveitingu. Í Kalangala hefur verið unnið markvisst að því að finna staðbundnar tekjuleiðir til bæta upp missinn, en þar er nokkuð í land. Lagt er til að í framhaldi veiti ÞSSÍ áfram aðstoð hvað þetta varðar til að byggja upp tekjur í héraði fyrir almenna þjónustu.

 

Í skólamálum hefur náðst markverður árangur, meðal annars fyrir stuðning ÞSSÍ sem hefur verið umtalsverður. Héraðið er nú með mun betri árangur en áður á stöðluðum landsprófum og komið yfir meðallag. Fleiri nemendur útskrifast og færri falla, auk þess sem fleiri börn koma í skóla sem virðast vel reknir af metnaðarfullu starfsfólki. Þetta er mikil breyting til batnaðar. Fleiri ávinningar eru taldir. En einnig er bent á að við lok þess sem svarar til sjöunda bekkjar á Íslandi fækki möguleikum nemenda til námsleiða og úr því þurfi að bæta.

 

Í fiskveiðimálum beindist stuðningur ÞSSÍ að því að bæta löndunaraðstöðu og hreinlæti við meðhöndlun afla til að auka gæði. Þetta tókst vel. Frákast af ónýtum afla hefur minnkað úr 25% í kringum 1%, vatns- og hreinlætisaðstaða hefur einnig leitt til bættrar heilsu íbúa. Hins vegar hefur löndunaraðstaða ekki nýst sem skyldi í öllum tilvikum, endurskoða þarf staðarval fyrir flotbryggjur og fleira slíkt.  Hins vegar talar árangurinn í heild sínu máli og lagt er til að meðal annars verði haldið áfram að bæta salernis- og handþvottaaðstöðu sem íbúar meti mikils.

 

Skýrslan verður nú vinnugagn í samræðum ÞSSÍ og héraðsstjórnar um hugsanlegt framhald. Verkefninu á að ljúka formlega á þessu ári en margt bendir til að raunhæft sé að framlengja ákveðna verkþætti og undirbyggja enn betur til framtíðar. Augu beinast þar ekki síst að bættri tekjuöflun héraðsstjórnar, hreinlætismálum í fiskimannaþorpum og skólamálum - en á öllum þessum sviðum sést markverður árangur.

 

Skýrsluna gerðu Dr. Pascal Odoch sem er sérfræðingur í Úganda, og Stefán Jón Hafstein, sviðsstjóri eftirlits og árangurs hjá ÞSSÍ.

 

Lusungu Kayira

Nafn: Lusungu Kayira

Land: Malaví

Aldur: 21 árs

Fjölskylda: Móðir, faðir og 8 systur.

Hvers vegna kaustu að stunda nám við Háskóla Sameinuðu þjóðanna á Íslandi?

Þar sem ég er með BS gráðu í félagsráðgjöf þá eru jafnréttisfræði tengd fyrra námi mínu. Helstu vandamálin í mínu heimalandi eru barnabrúðir, sifjaspell, og nauðganir. Auk þess er erfitt að horfa upp á þann raunveruleika að mæður þora ekki að kæra það til lögreglunnar að eiginmaður þeirra beiti þær ofbeldi, þrátt fyrir að það gerist fyrir framan börnin, því hver á þá að sjá um heimilið fjárhagslega? Mig langar að nýta þá þekkingu sem ég öðlast hér á Íslandi til að hafa áhrif til hins betra í mínu heimalandi. Einnig fékk ég fullan námsstyrk og það að hafa diplómaskírteini í alþjóðlegum jafnréttisfræðum frá Háskóla Sameinuðu þjóðanna lítur vel út á ferilskránni.

Hvað er það sem þú getur tekið með þér eftir nám við Háskóla Sameinuðu þjóðanna?

Það er mjög margt. Einna helst mun ég nýta þá þekkingu sem ég hef hlotið hér á Íslandi til að bæta mig í starfi. Þetta er mjög krefjandi nám að taka á aðeins 6 mánuðum, ég hefði verið til í að vera hérna lengur og læra meira.

Hvaða námskeið hefurðu tekið og hvað hefurðu lært af þeim?

Ég er með BS gráðu í félagsráðgjöf. Á seinasta árinu mínu í skólanum var ég í starfsnámi hjá stofnun sem berst fyrir réttindum barna, sem kallast Eye of the Child. Í dag vinn ég þar í fullu starfi.

Það sem ég hef lært í starfi mínu er að mig langar að styrkja stöðu annarra kvenna og hjálpa þeim að standa á eigin fótum og trúa á sjálfan sig. Auk þess langar mig til að hjálpa börnum þeirra sem hafa þurft að horfa upp á ofbeldi heima hjá sér og jafnvel orðið fyrir barsmíðum sjálf. Fæst þeirra vita nokkuð um sín réttindi eða Barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna.

Hvaða námsgreinar hafa þér þótt áhugaverðastar og af hverju?

Það eru margar námsgreinar sem eru mjög áhugaverðar, en sú helsta er Kyn og kynhneigð. Áður fyrr hélt ég að einstaklingar væru annað hvort gagnkynhneigðir eða samkynhneigðir, en nú hef ég lært að það eru til svo margar aðrar kynhneigðir. Það er til dæmis pankynhneigð eða persónuhrifning (þegar fólk laðast að öðrum óháð kyni) og svo tvíkynhneigð. Fólk er ekki bara annað hvort kvenlegt eða karlmannslegt, heldur eru til svo ótalmörg afbrigði af þessari birtingarmynd kynjanna. Einnig hefur áfanginn Kynjuð hagstjórn kennt mér að þegar fjármagni er dreift í verkefni, til dæmis fyrir samgöngur, þá þarf að taka tillit til þess hversu langar ferðirnar eru. Mjög oft eru konur að ferðast lengur en karlar og þá þarf að úthluta meira fjármagni til þeirra. Kyn og þróun er einnig áhugaverð námsgrein, og einnig Kyn og hervæðing, en ég kem einmitt frá mjög friðsælu landi svipað og Ísland. Í þeim áfanganum erum við að læra hvernig her og stríð fara með fjölskyldur, konur og börn og með landið sjálft.

Um hvað snýst lokaverkefnið þitt í jafnréttisskólanum?

Lokaverkefnið mitt mun fjalla um starfsþróun fyrir ungar konur. Það fjallar í raun og veru um að veita ungum konum sem eru að ljúka háskólanámi, innsýn á starfsvettvang áður en þær útskrifast. Þetta væri gert til að þær hafi einhverja starfsreynslu þegar þær útskrifast. Á vinnumarkaðnum er svo oft beðið um reynslu samhliða námi, þá sérstaklega í þeim geira sem ég vil vinna við sem er félagsráðgjöf. Það er ekki nóg að lesa og læra því þegar þú ert komin á vettvang þarftu líka að vera með einhverja reynslu. Einnig myndu ungar stelpur þá samhliða læra hvernig á að fara með fjármál og laun auk þess að fá ákveðna þjálfun í faglegum vinnubrögðum.

Hefurðu áætlun varðandi starfsferil þinn þegar þú snýrð til baka heim eftir námið hér?

Ég hyggst halda áfram að vinna hjá Eye of the child, sem stuðlar að réttindum barna. Mig langar að innleiða lokaverkefnið mitt í starfið mitt þegar ég kem heim, þá að búa til aðstöðu fyrir ungar konur til að vinna að starfsnámi á seinustu háskólaárum sínum. Mig langar líka að innleiða þá stefnu að efla meðvitund foreldra um réttindi sín ekkert síður en réttindi barna. Til dæmis myndi ég vilja hjálpa mæðrum að læra að safna fé og fara á vinnumarkaðinn, en það er mjög erfitt að horfa upp á hversu margar konur verða fyrir heimilisofbeldi því þær eru illa læsar og illa skrifandi. Mig langar að sýna þeim hvað þær geta og efla þær og stöðu mæðra innan samfélagsins.

Hvernig hefurðu í huga að nýta námið þitt hér við Jafnréttisskólann í heimalandi þínu?

Í framtíðinni myndi mig langa að kenna jafnrétti og þá aðalega kvennajafnrétti í heimalandi mínu. Einnig langar mig í framtíðinni að stofna mína eigin stofnun því þá hef ég meiri sveigjanleika til að vinna við það sem mér finnst mikilvægt. Samkynheigð er ólögleg í Malaví og fólk fer í fangelsi ef það kemur úr skápnum opinberlega. Ef ég myndi tala við yfirmann minn um samkynheigð myndi hann verða sármóðgaður, en ef ég væri með mína eigin stofnun þá gæti ég mögulega unnið í því að breyta lögunum.

Ef að við myndum spyrja vini þína og fjölskyldu hvað væru þínar góðu hliðar og slæmu hvað heldurðu að þau myndu segja?

Góðu hliðarnar eru líklega að ég er klár og ástríðufull fyrir því sem ég tek mér fyrir hendur,  en þau slæmu er að ég er alltaf sein, og þau kvarta alltaf yfir því. En ég er að vinna í því að vera stundvísari, ég lofa.

Viltu deila með okkur því hvernig þú upplifir íslensku þjóðina?

Það sem ég bjóst alls ekki við er að íslendingar trúðu á huldufólk, eins og álfa. Einnig eru Íslendingar mjög vingjarnlegir, ekki það að það hafi komið mér á óvart. Íslendingar eru mjög uppteknir og ótrúlega duglegir, þegar eg labba í Hámu þá sé eg svo marga sem eru alltaf á fullu að læra og skrifa í tölvunum sínum, á sama tíma og það er að borða hádegismat, það er ótrúlegt hvað það nýtir tímann sinn vel.

Er það eitthvað annað sem að þú vilt deila með okkur?

Ég vildi bara þakka fyrir að hafa fengið að koma til Íslands og fyrir námstyrkinn.

Einnig vil ég koma því á framfæri að því meira sem að ég læri kynjafræði þá er ég þakklátari fyrir pabba minn, að þola það að búa með okkur allar systurnar og mömmu hlýtur að taka á, en hann er sterkur einstaklingur.