gunnisal
Heimslj�s
veft�marit um �r�unarm�l
7. �rg. 247. tbl.
29. okt�ber 2014

Hvar leynist mesta h�ttan � heiminum?

�j�fnu�ur er svar Evr�pu, smitsj�kd�mar svar  Afr�ku

 

Sv�r ��tttakenda � al�j��legri sko�anak�nnun sem n��i til fj�rut�u og fj�gurra �j��a um �� �leitnu spurningu hver v�ri mesta �gnin � heiminum voru fjarri �v� a� vera samhlj��a. Gefnir voru fimm svarm�guleikar og sv�rin voru almennt � �ann veg a� f�lk mat al�j��legar �gnir � lj�si �ess hva�a h�ttur v�ru mestar � eigin landi e�a � vi�komandi heimshluta. Me� ��rum or�um: �a� voru fremur h�tturnar heima fyrir sem f�lk mat sem mestu �gnir heimsins fremur en hi� ��ekkta e�a fjarl�ga.

�a� var Pew Research Center � Bandar�kjunum sem ger�i k�nnunina og birti ni�urst��ur � s��ustu viku. Svarm�guleikarnir fimm voru �essir: �j�fnu�ur, kjarnorkuvopn, hatur af tr�arlegum e�a �j��ernislegum toga, mengun og umhverfi, og aln�mi e�a a�rir smitsj�kd�mar.


Mj�g �l�k sv�r b�rust eftir heimshlutum. � Vestur-Evr�pu, svo d�mi s� teki�, voru flestir �eirrar sko�unar a� mesta h�ttan stafa�i af �j�fnu�i. Bandar�kjamenn voru sama sinnis, settu �j�fnu� � efsta s�ti en hatur af tr�arlegum e�a �j��ernislegum toga og kjarnorkuvopn voru l�ka ofarlega � bla�i. ��ru m�li gegnir um �b�a � Afr�ku sunnan Sahara og � Austur-Afr�ku, �ar var aln�mi og smitsj�kd�mar til muna ofar � lista en almennt � heiminum.

Eins og sj� m� � myndinni �ykir �b�um � As�u og Su�ur-Amer�ku stafa mest h�tta af mengun og umhverfi og kjarnorkuv� er auglj�slega mikil � austurhluta Evr�pu og As�u.


 

Greatest Dangers in the World/ PewGlobal
Middle Easterners See Religious and Ethnic Hatred as Top Global Threat, Europeans and Americans Focus on Inequality as Greatest Danger/ PewGlobal

Emerging and Developing Economies Much More Optimistic than Rich Countries about the Future/ PewGlobal/ PewGlobal

Global Opportunity Quiz/ PewGlobal

Miki� framfaraskei� � E���p�u � s��ustu �rum:

Markmi�i� a� komast � h�p me�altekjur�kja eftir t�u �r

Ethiopia's famine: Remembering 30 years on - BBC News
Hungurssney�in � E���p�u fyrir �rj�t�u �rum - BBC News

"Enn einu sinni hafa pattaralegir Vesturlandab�ar m�tt �ola meltingartruflanir yfir matarbor�inu. � sj�nvarpskerfum �eirra birtast n� �gnvekjandi myndir af n�r hungurmor�a E���pum sem l�kjast meir beinagrindum en mannf�lki. Umheimurinn kemst n� ekki hj� �v� a� veita athygli hungursney�inni sem r�kir vegna �urrka � E���p�u og raunar v��ar � Afr�ku."

 

�annig h�fst fr�tt � N�t�manum fyrir n�nast r�ttum �rj�t�u �rum, 1. n�vember 1984. �� h�f�u �skaplegir �urrkar veri� � E���p�u um margra m�na�a skei�. Vesturlandab�ar v�knu�u upp vi� myndirnar � sj�nvarpinu og fj�rmunir b�rust til sveltandi f�lks, m.a. fyrir tilstilli breskra t�nlistarmanna sem k�llu�u sig Band Aid og g�fu �t lagi� v��fr�ga: Do They Know It�s Christmas? Sumari� � eftir voru haldnir eftirminnilegir t�nleikar � sama t�ma � Bretlandi og Bandar�kjunum undir yfirskrift Live Aid. Hungursney�in � E���p�u kosta�i r�mlega eina millj�n mannsl�fa.

 

�rj�t�u �rum s��ar er E���p�a fjarri �v� a� vera s� sta�ur � jar�r�ki sem minnir mest � helv�ti eins og sagt var hausti� 1984. N�na er almennt liti� � E���p�u sem eitt af �eim Afr�kur�kjum sem mestar vonir eru bundnar vi�, fr�ttask�rendur segja a� �ar hafi framfarir or�i� miklar og �j��in s� � beinu brautinni � �tt a� me�altekjur�ki. Stj�rnv�ld hafa meira a� segja t�masett �au ��ttaskil vi� �ri� 2025.

 

Breytingarnar � �rj�t�u �rum eru g�furlegar og hagvaxtart�lur s��asta �ratuginn eru til marks um uppsveifluna: 8% til 10% a� jafna�i � �ri. Miklu skiptir a� tekist hefur a� breg�ast vi� �urrkum ��ur en �a� �stand lei�ir til hungursney�ar l�kt og ger�ist � �rum ��ur. Ennfremur f� stj�rnv�ld � E���p�u hr�s fr� al�j��asamf�laginu fyrir �rangur �egar horft er til ��saldarmarkmi�anna, einkanlega fyrir a� auka grunnmenntun barna og draga �r barnadau�a. Vi�skipti og verslun hafa bl�mstra� � s��ustu �rum og bent er � a� fj�rfesting r�kisstj�rnarinnar � grunnger� samf�lagsins s� aflvaki gr�skunnar, allt fr� samg�ngub�tum sem grei�a fyrir grunn�j�nustu til verkefna � orkum�lum, �ar sem h�st ber risavaxna vatnsaflsvirkjun � bl�u N�l sem ver�ur tekin � notkun �ri� 2017. �v� er svo vi� a� b�ta a� E���p�a b�r yfir miklum jar�varma. � �v� svi�i hafa �slendingar, b��i opinberir a�ilar og einkafyrirt�ki, stutt vi� baki� � heimam�nnum vi� a� n�ta �� au�lind.

 

Loks m� nefna a� E���p�a hefur b�i� vi� fri� og st��ugleika � s��ustu �ratugum og n�verandi stj�rnv�ld eru s�g� st�ra �j��arsk�tunni almennt vel. Til �ess er teki� a� sex kr�nur af hverjum t�u hefur veri� r��stafa� til svi�a sem n�tast f�t�kum vel, svo sem � landb�na�, menntun og heilbrig�is�j�nustu. Forverar n�verandi valdhafa r��st�fu�u megninu af r�kisfj�rmunum � herna�. 


Stefnubreyting hj� D�num:

Kostna�ur vi� fl�ttaf�lk af framl�gum til �r�unarm�la

Mogens Jensen �r�unarm�lar��herra Dana. Lj�smynd: DR

 

R�kisstj�rn Danmerkur hefur �kve�i� a� hluti af �tgj�ldum vegna fl�ttaf�lks ver�i greiddur af framl�gum til �r�unarm�la. H�lisleitendum hefur fj�lga� g�furlega � Danm�rku og f�t�kustu �r�unarr�kin gjalda �ess, segir � fr�tt Politiken. Bla�i� uppl�sir a� aukakostna�ur vi� ums�knir um tuttugu ��sund h�lisleitenda nemi um 4,5 millj�r�um danskra kr�na - umfram �a� sem r�kisstj�rnin haf�i ��ur eyrnamerkt fl�ttamannar��inu � fj�rlagafrumvarpinu � �g�st. Um 2,5 milljar�ar - um 50 milljar�ar �slenskra kr�na - ver�a teknir af �r�unarf�, segir � Politiken.

 

Mikil andsta�a hefur veri� me�al margra danskra stj�rnm�laflokka � s��ustu �rum a� seilast � framl�g til �r�unarm�la til a� fj�rmagna s�fellt aukinn kostna� af fj�lgun h�lisleitenda. Tveir flokkar, SF (s�s�al�ski �j��arflokkurinn) og Enhedslisten, eru algerlega andv�gir �v� a� nota framl�g til �r�unarm�la � �essu skyni og vilja a� annarra lei�a s� leita�. "�etta er skamms�ni," hefur bla�i� eftir Johanne Schmidt-Nielsen talsmanni Enhedslistans. "�r�unarf� � a� nota � bar�ttuna gegn f�t�kt og �t�kum til �ess a� for�ast bylgju fl�ttamanna," segir h�n.

 

Haft er eftir Jonas Dahl fj�rm�lar��herra a� �a� s� ekki �skasta�a a� skera ni�ur framl�g til �r�unarm�la til �ess a� r�ma fyrir fleiri h�lisleitendum en vandinn s� til sta�ar og kalli � fj�rm�gnun.

 

� �essu �ri verja Danir 384 millj�r�um �slenskra kr�na til �r�unarsamvinnu e�a um 0,82% af �j��artekjum. Mogens Jensen r��herra �r�unarm�la uppl�sir � fr�tt Politiken a� 21% af framl�gum til �r�unarm�la ver�i � n�sta �ri r��stafa� til a� standa straum af m�tt�ku fl�ttamanna. R��herrann segir a� Sv�ar verji einnig um fimmtungi �r�unarfj�r til fl�ttamanna.

 

�slendingar verja sem kunnugt er 4,3 millj�r�um kr�na til �r�unarm�la � �essu �ri e�a 0,21% af �j��artekjum. Kostna�ur vegna innflytjendar��s og m�tt�ku fl�ttamanna er samkv�mt fj�rlagafrumvarpi n�sta �rs 54,9 millj�nir kr�na og h�kkar um 15 millj�nir milli �ra. M�laflokkurinn heyrir undir velfer�arr��uneyti�.

 

Udviklingsbistand skal finansiere asylboom/ Ekstrabladet 

Oml�gning af udviklingsbistand skal betale for asylans�gere/ DR 

�stergaard: Vi kan tage fra bistanden, fordi den er s� h�j/ JV 

Tragisk hykleri omkring bistanden, eftir Lars Engbert-Pedersen/ U-landsnyt 

 

G�� menntun og betri heilbrig�is�j�nusta toppar MY World k�nnun S�:

Fj�gur hundru� �slendingar hafa greitt atkv��i til �essa

B�sna �l�kar �herslur �slendinga og Sv�a � k�nnun Sameinu�u �j��anna

N�kv�mlega 400 �slendingar hafa teki� ��tt � MY World, st�rstu al�j��legu sko�ana-k�nnun sem fram hefur fari� � heiminum. ��tttakendur eru komnir � a�ra millj�n en k�nnunin hefur sta�i� yfir � t�pt �r. H�n hefur �ann tilgang a� s�na hva� jar�arb�um  �ykir mikilv�gast � n�jum �r�unarmarkmi�um sem taka vi� af ��saldarmarkmi�unum � lok n�sta �rs. F�lki gefst kostur � a� velja um �msa �herslu��tti og g�� menntun er � efsta s�ti, �egar � heildina er liti�.

 

� n�rri sk�rslu �ar sem r�nt er � sv�r �essarar r�mu millj�nar sem hefur svara� k�nnuninni kemur fram a� f�lk er almennt mj�g hlynnt �v� a� fylgja ��saldarmarkmi�unum eftir en einnig a� b�ta vi� svi�um og �hersluatri�um. �ar er me�al annars v�sa� � atri�i sem voru ��ekkt a� kalla �ri� 2000 �egar ��saldarmarkmi�in ur�u til og atri�i sem auglj�st er a� framt��in �arf a� takast � vi�, eins og b�ferlaflutninga �r sveitum til borga og hnignun umhverfis. � sk�rslunni kemur fram a� sk�r krafa er fr� ��tttakendum til a� takast � vi� �j�fnu�, �r�ttl�ti og ��ryggi � �llum myndum, b�ta stj�rnarfar og tryggja mannr�ttindi, svo d�mi s�u nefnd.


Fr��legt er a� sko�a og bera saman ni�urst��ur milli �j��a en sl�kt er au�velt � heimas��u MY World. Ef til d�mis sv�r 400 �slendinga er borin saman vi� sv�r r�mlega 5 ��sund Sv�a kemur � lj�s a� �herslur �j��anna eru b�sna �l�kar - en hvorug �eirra er me� betri heilbrig�is�j�nustu � efstu fimm s�tunum sem �� hafnar � heildina yfir heiminn � ��ru s�ti � eftir g��ri menntun.


�slendingar ra�a efnis��ttunum me� �essum h�tti: 1) G�� menntun  (42%); 2. Kynjajafnr�tti (39%); 3. Hei�arleg r�kisstj�rn (35%); 4. A�gengi a� hreinu vatni og hreinl�tisa�st��u (29%); N�ringarr�kur matur � vi�r��anlegu ver�i (27%).


S�nsku �herslurnar eru �essar: 1. A�gengi a� hreinu vatni og hreinl�tisa�st��u; 2. G�� menntun; 3. A�ger�ir gegn loftslagsbreytingum; 4. Kynjajafnr�tti; og 5. Frelsi fr� misr�tti og ofs�knum.

 

What People Want/ WorldWeWant2015
Sk�rsla: A MILLION VOICES: THE WORLD WE WANT/ WorldWeWant2015

DELIVERING THE POST-2015 DEVELOPMENT AGENDA/ EndPoverty2015

Beyond 2015's Red Flags/ Beyond2015

Have Your Say/ MyWorld2015

Heimsmeistarar � jafnr�tti sj�tta �ri� � r��

The Global Gender Gap Report 2014
The Global Gender Gap Report 2014

 

�sland er � fyrsta s�ti sj�tta �ri� � r�� � �rlegri �ttekt al�j��a efnahagsr��sins, World Economic Forum � jafnr�tti karla og kvenna. M�ld eru efnahagsleg og p�lit�sk v�ld, menntun og heilbrig�ism�l.

 

Nor�url�ndin ra�a s�r � fimm efstu s�tin, Finnland er � ��ru s�ti, Nor�menn eru � �v� �ri�ja, Sv�ar fj�r�u og Danm�rk rekur lestina af norr�nu �j��unum, er � fimmta s�ti. 

Af samstarfsl�ndum �slendinga � �r�unarsamvinnu f�r M�samb�k h�stu einkunn �j��anna �riggja, hafnar � 27. s�ti, Malav� er � 34. s�ti og �ganda rekur lestina, � 88. s�ti af 142 �j��um. Athygli vekur a� R�anda er � fyrsta sinn me�al t�u fremstu �j��anna �egar kemur a� jafnr�tti kynjanna - og Belg�a er l�ka � fyrsta sinn komin � �ann h�p.

 

Mesta jafnr�tti� � �slandi sj�tta �ri� � r��/ Visir.is 

Gender Gap Index 2014 - �sland � fyrsta s�ti 

Top 10 most gender equal countries in Africa/ ForumBlog 

Gender equality will happen - but not until 2095, eftir Lauren Davidson/ TheTelegrpah 

Sveltandi b��a � fj�ra m�nu�i:

Milljar�ar � s�ginn hj� matv�la-a�sto� Bandar�kjanna

Bandar�kjamenn verja meiri fj�rmunum � flutning og me�h�ndlun � matv�laa�sto� en � sj�lf matv�lin sem keypt eru fyrir f�t�kar �j��ir � ney�. Yfirgripsmikil ranns�kn sta�festir �a� sem l�ngum hefur veri� sagt um Matv�laa�sto� Bandar�kjanna (US Food Aid), a� h�n s� afkastal�til og �arfnist endurb�ta, a� �v� er segir � Humanospeare me� tilv�sun � ranns�kn USA Today og Northwestern University's Medill School of Journalism.

 

Af h�lfu Bandar�kjamanna var vari� 17,9 millj�r�um dala � matv�laa�sto� � �runum 2003 til 2012, �ar af f�ru 9,2 milljar�ar � flutningskostna�, me�h�ndlun og geymslu matv�lanna. A� mati �eirra sem ger�u ranns�knina lei�a �essir �treikningar til �eirrar meginni�urst��u a� Matv�laa�sto� Bandar�kjanna s� afkastaminnsta og d�rasta matv�laa�sto� � heiminum. �eir telja a� unni� s� eftir �reltum reglum sem valdi �v� a� matv�li berist oft of seint til �eirra sem � �urfa a� halda. Samkv�mt uppl�singum fr� USAID - �r�unarsamvinnu-stofnun Bandar�kjanna - tekur a� me�altali 69 daga a� senda matv�li af sta� fr� US Food Aid og 51 degi s��ar er maturinn kominn til f�lksins, �.e. eftir r�ma fj�ra m�nu�i. 

 

Lj�st er a� ferli sem tekur �ennan �ralanga t�ma s�nir ekki "n�gilegan vi�brag�sfl�ti fyrir f�lk � ney�," eins og segir � sk�rslunni.

 

Hunger Pains: US FOOD AID PROGRAM STRUGGLES TO MOVE FORWARD/ FoodaidNationalSecurityZone 

 

Skelfilegar l�singar st�lkna � haldi Boko Haram

 

 

Sk�last�lkur sem Boko Haram hafa r�nt � N�ger�u � s��ustu misserum eru neyddar � kynl�fs�nau�, vinnu�r�lkun og nau�ungarhj�nab�nd, a� �v� er fram kemur � n�rri sk�rslu Mannr�ttindavaktarinnar - Human Right Watch - �ar sem er a� finna vitnisbur� st�lkna sem tekist hefur a� sleppa �r kl�m samtakanna. ��r s�ttu skelfilegu andlegu og l�kamlegu ofbeldi � haldi r�ningjanna og sumar st�lknanna voru neyddar til a� horfa upp � og taka ��tt � �d��isverkum.

 

� sk�rslunni er me�al annars a� finna vitnisbur� �riggja st�lkna sem voru � h�pi r�mlega tv� hundru� sk�last�lkna sem li�smenn Boko Haram r�ndu fyrir r�mum sex m�nu�um � Chibok en samt�kin hafa a� minnsta kosti r�nt 600 st�lkum � s��ustu fimm �rum.

 

Talsma�ur Human Right Watch segir a� ��ggun r�ki um mannr�nin, b��i almenningur og stj�rnv�ld neiti a� horfast � augu vi� �ennan veruleika.

 

"Those Terrible Weeks in their Camp" - Boko Haram Violence against Women and Girls in Northeast Nigeria/ Sk�rsla Mannr�ttindavaktarinnar 

Nota�ar � �r�sum Boko Haram/ Mbl.is 

Beittar ofbeldi � haldi Boko Haram/ RUV 

B�rnum r�nt � N�ger�u/ RUV 

Tugum kvenna r�nt � N�ger�u/ Mbl.is 

Nigeria's Boko Haram 'abducts more women and girls'/ BBC 

Girls Who Escaped Boko Haram Tell of Horrors in Captivity/ TIME 

 

��rf � 5000 heilbrig�isstarfsm�nnum til a� sigrast � eb�lunni

F�einar sta�reyndir um eb�lu � r�mri m�n�tu/ VOX
F�einar sta�reyndir um eb�lu � r�mri m�n�tu/ VOX

 

��rf er � ��sundum heilbrig�isstarfsmanna til a� hefta �tbrei�slu eb�luveirunnar sem geisar � Vestur-Afr�ku. Jim Young Kim bankastj�ri Al�j��abankans bi�lar til l�kna og hj�krunarf�lks a� gerast sj�lfbo�ali�ar og segir a� ��rf s� � a� minnsta kosti fimm ��sund heilbrig�isstarfsm�nnum til a� sigrast � eb�lunni. Samkv�mt n�justu uppl�singum hafa r�mlega t�u ��sund manns smitast af veirunni, �ar af hafa t�plega fimm ��sund l�tist.

 

Ebola outbreak: World Bank chief appeals for volunteers/ BBC 

Fimmtungur eb�lusmita�ra � Vestur-Afr�ku eru b�rn/ UNICEF 

Ebola outbreak: Six surprising numbers/ BBC 

Ebola Outbreak Erodes Recent Advances in West Africa/ NYT 

Why Ebola Hasn't Really Spread Across West Africa/ TIME 

UNDIRSKRIFTAS�FNUN GEGN EB�LU/ Barnaheill 

Fj�lmennt hj�lparli� til Vestur-Afr�ku/ RUV 

Pregnant in the shadow of Ebola: Deteriorating health systems endanger women/ UNFPA 

Ebola in West Africa: How NHS staff will help/ BBC 

Fl�ki� a� breg�ast vi� Eb�lu h�r � landi/ RUV 

Letter from Liberia: Ebola Is Not a Failure of Aid or Governance, eftir Amanda Glassman/ CGDev 

 

 

Tveir emb�ttismenn sakfelldir � Malav�


Fyrstu d�mar vegna Cashgate-m�lsins � fyrra � Malav� hafa veri� kve�nir upp. Tveir emb�ttismenn hafa veri� sakfelldir fyrir fj�rdr�tt. Tressa Senzani fr� fer�a- og menningarr��uneytinu f�kk �riggja �ra d�m en h�n haf�i millif�rt 160 ��sund Bandar�kjadali af opinberu f� yfir � eigin reikning. Victor Sithole a�sto�arb�kari � i�na�arr��uneytinu hefur l�ka veri� sakfelldur en eftir er a� �kve�a refsingu.

 

Alls hurfu 50 millj�nir Bandar�kjadala �r r�kissj��i Malav� � stj�rnart�� Joyce Banda fyrrverandi forseta og fj�rdr�tturinn leiddi til �ess a� margir veitendur �r�unara�sto�ar st��vu�u grei�slur � r�kissj��. N� r�kisstj�rn � � vi�r��um vi� framlagsr�ki og al�j��astofnanir um fj�rstu�ning. Fj�rm�lar��herrann uppl�sti fyrir nokkru a� r�kisstj�rnin v�ri vong�� um stu�ning fyrir n�sta fj�rlaga�r.

 

N�nar 

 

�hugavert

Hans Rosling in Monrovia, Phone Interview, 2014 Oct. 24/ Gapminder
-
Too young to watch. Old enough to get married/ Duvalguillaume
Little girls hijack age warnings during prime time
Little girls hijack age warnings during prime time
T�marit USAID: Frontliners, sept/okt: Power/Trade Africa
-
Avoidable injustices: the way to prevent violence against women, eftir Jessica Horn/ 5O:50
-
An Open Letter to Rural Women, eftir Victoria Stanley/ Al�j��abankablogg
How Can you Learn in the Dark
How Can you Learn in the Dark
Philanthropy as a partner in implementing the Post 2015 development goals/ UNDP

-
-
-
-
70 years Strong UN. Better World
70 years Strong UN. Better World
A� bjarga barni bjargar mannkyninu/ Mbls.is
-
-
-
-
-
-
-

Fr��igreinar og sk�rslur
 
-
-
-
-
-
-

 VI�TALI� vi� Hans Rosling

 

Sigr��ur Hagal�n Bj�rnsd�ttir fr�ttama�ur � RUV r�ddi vi� l�kninn Hans Rosling �egar hann kom hinga� til lands um mi�jan september. VI�TALI� var birt � Sj�nvarpinu s��astli�i� m�nudagskv�ld og vakti mikla athygli og ver�skulda�a.

 

Sj� VI�TALI�


Fr�ttir og fr�ttask�ringar

South Sudan peace deal offers glimmer of hope/ TheGuardian
-
The True Cost Of A Mother's Death: Calculating The Toll On Children/ CommonHealth
-
Ending extreme poverty: A majority in the EP is a majority in Europe/ Euractiv
-
Rwanda MPs condemn BBC Untold Story programme on genocide/ BBC
-
Horn of Africa receives $8 billion for development/ UNRadio
-
Botswana, Africa's diamond, risks losing its sparkle/ Reuters
-
Shocking figures show more than 250 North women suffered female circumcision/ Gazette
-
Kosningar � M�samb�k - vi�tal vi� �g�stu G�slad�ttur/ RUV
-
Fr�ttabr�f Uppl�singaskrifstofu Sameinu�u �j��anna fyrir Vestur-Evr�pu - okt�ber/ UNRIC
-
Starfsmenn Marel s�fnu�u 8 millj�num/ SOS
-
B�ndi valinn ungfr� �ganda/ Mbl.is
-
�g hata �r�ttl�ti, vi�tal Morgunbla�sins vi� Justine Ijeomah sem berst gegn pyntingum l�greglu � N�ger�u/ Mbl.is
-
UNAIDS International Goodwill Ambassador Victoria Beckham reaches out to young women and girls/ USAID
-
INTERNATIONAL: Experts Laud Civil Society For Implementing Beijing Declaration in Africa/ MakeEveryWomenCount
-
Samstarfssamningur r��uneytis og landsnefndar UNICEF undirrita�ur/ UTN
-
Twelve-year-old girl champions against early pregnancy/ UNFPA
-
Umdeild vi�skipti � Vestur-Sahara/ UNRIC
-
KENYA: School Books Are Unfair to Girls/ MakeEveryWomenCount
-
The Quiet Revolution - Technology is changing the way we fight war. But it's also changing the way we make peace/ FP
-
Child soldiers still being recruited in South Sudan/ BBC
-
No peaceful rest for city's dead/ DailyNation
-
Interview: 700 million girls fall victim to child marriage: UNFPA expert/ GlobalPost
-
The Vaccine Alliance at work - fr�ttabr�f GAVI
-
Jar�hitask�li H�sk�la Sameinu�u �j��anna �tskrifar 29 nemendur

Hvers vegna er �j�fnu�ur g��ur?

- eftir Stef�n J�n Hafstein svi�sstj�ra hj� �r�unarsamvinnustofnun �slands
Lj�smynd: Tuca Vieira

 

 

85 einstaklingar eiga helming allra eigna � heiminum. Hvernig ger�ist �etta, hvers vegna og hverjar eru aflei�ingarnar? �eir sem eru almennt talsmenn �j�fnu�ar vir�ast undarlega hlj��ir um �essa st��u. �� vir�ast f�ir �tsk�ra og verja �� sta�reynd a� 1% �b�a jar�ar � meira en 50% mannkyns.

 

Fyrir sk�mmu var haldin al�j��legur bloggdagur gegn �j�fnu�i.  H�r er minn skerfur:

 

�a� m� alveg f�ra r�k fyrir �j�fnu�i. �a� ger�i lei�arah�fundur Fr�ttabla�sins �egar h�n tala�i gegn au�leg�arskatti � �slandi �v� hann refsa�i f�lki fyrir r��deild og eljusemi. �eir sem eru duglegir, frj�ir, taka �h�ttu me� eigi� f� og skapa au� me� �v� a� vinna sj�lfum s�r og samf�laginu gagn mega alveg bera meira �r b�tum en vi� hin sem erum bara r�ttir og sl�ttir verkamenn � aldingar�i drottins. E�a hreinr�kta�ir letingjar. En hvar eru endam�rk �ess �j�fnu�ar sem er �skilegur e�a verjanlegur?

 

Vi� erum komin langt �t fyrir �au m�rk.

 

Um �a� eru lang flestir samm�la sem teljast markt�kir � al�j��legum r��up�llum: Al�j��a gjaldeyrissj��urinn, Al�j��abankinn, allir helstu lei�togar Vestr�nna r�kja me� sj�lfan h�fu�paur heimskap�talismans � broddi: Obama Bandar�kjaforseta; fj�raflamenn eins og Bill Gates, Warren Buffet, hagfr��ingar eins og Joseph Stigliz og l�ng r�� af minni sp�m�nnum allt til n�jasta t�skug�r�sins � hagfr��inni: Thomasar Picketty sem selur 700 bla�s��na do�rant gegn �j�fnu�i � tonnatali.

 

Sj�lfur var�i �g sumrinu � a� skrifa um l�f og st�rf f�t�ka f�lksins og hef ekki komist � a� lesa Capital in the 21. Century, eftir Picketty, en um hana hef �g lesi�. Eflaust �g�t b�k ��tt �a� s� ekki frumleg ni�ursta�a a� v�tisv�l fj�rm�lakap�talismans feli � s�r tort�mingarhvata.

 

N�jasta heimskreppan s�nir eftirminnilega hve h�ttulegur �heftur kap�talismi er. L�tum liggja milli hluta �r�ttl�ta og �sanngjarna ni�urst��u, en h�n er h�ttuleg. �essi frumst��a v�l sem � s�r afar stutta s�gu � st�rra samhengi mannlegrar tilveru er bl�tt �fram l�fsh�ttuleg.

�g skal taka nokkur d�mi.

 

�j�fnu�ur vinnur gegn almannahagsmunum

Eb�la-veiran sem n� g�ti lagt af velli 1-2 millj�nir manna ��ur en yfir l�kur er fyrst og fremst f�t�ktarsj�kd�mur. H�n ver�ur aldrei a� faraldri � Vesturl�ndum segja menn ��tt einn og einn lendi � s�ttkv�.  Hvers vegna?  Vegna �ess a� vi� eigum sj�krah�s, l�kna og hj�krunarf�lk og innvi�i sem standast svona �hlaup, vi� erum hraust af g��u atl�ti og b�um a� �ekkingu. Vi� erum �rugg � skj�li af �v� sem skattarnir okkar hafa borga�. � f�t�ku l�ndunum hefur eb�la grassera� me� upphlaupum h�r og �ar �ratugum saman, str�fellt f�lk � einangru�um sv��um og hja�na� svo. N� vakna menn upp vi� �a� (�egar r�ka f�lki� byrjar a� deyja) a� lyfjai�na�urinn � heiminum hefur ekki framleitt lyf e�a b�luefni ��tt �a� s� h�gt. Hvers vegna? Vegna �ess a� �a� borgar sig ekki. �j�fnu�ur og f�t�kt hafa skapa� forsendur fyrir �v� a� n� er �llum �gna�, l�ka okkur. �a� sem ,,borgar sig" er fr�leit skilgreining � �v� hvar vels�ld f�lks byrjar. �a� sem ,,borgar sig ekki" samkv�mt b�khaldi st�rfyrirt�kja m� ekki �kvar�a hver m� lifa og hver deyja. �a� hef�i veri� samf�lagslega skynsamleg �kv�r�un a� �r�a lyf vi� eb�lu fyrir l�ngu, �h�� gr��avon lyfjafyrirt�kja. (Og �� �talin si�fer�islegu r�kin gegn �v� a� l�ta f�lk hrynja ni�ur unnv�rpum).

 

Ofurf�t�kt  er �gn vi� fri�

R�mlega milljar�ur manna er hreinlega � vonarv�l og helmingur mannkyns � nokkurn veginn ekki neitt.  N� vita allir allt um alla - l�ka �eir f�t�ku sem horfa � vellystingar au�kl�kunnar � heiminum sem f��rar fj�rm�lafursta og mokar peningum � herna�armask�nur sem �urfa endalaus str�� til a� vi�halda sj�lfum s�r. Fr�ttaspuninn kallar �� ,,�fgamenn" sem gr�pa til vopna en hva� kallast �fgarnar sem �eir berjast gegn? Fr� sj�narh�li f�t�ka meirihlutans � heiminum eru hinar einu s�nnu �fgar s� l�fsst�ll og gr��gi sem au�r��i elur af s�r.  Og blasir vi� � �llum fr�ttar�sum heimsins allar stundir.

 

Au�r��i er �gn vi� l��r��i

N�jasta fj�rm�lakreppan hefur ekki bara afh�pa� miskunnarleysi  hins �hefta kap�talisma, heldur botnlausa spillingu og eitra�a bl�ndu stj�rnm�la, herm�la og fj�rm�la. � st�ru og sm�u blasir vi� hreinr�kta� si�leysi sem �ekkir engin takm�rk frekar en gr��gin sem l�tur greipar s�pa um heimili vestr�nna skattborgara til a� kynda undir b�linu. Bankahruni� kosta�i hverja fj�gurra manna fj�lskyldu � �slandi 15 millj�nir kr�na, hvers konar ok er �a� sem fj�rm�lael�tan velti � vinnandi f�lk um allan hinn vestr�na heim? �a� er ok atvinnuleysis, verri heilsu, minna �ryggis og samf�lagslegrar sundrungar.  Fulltr�i valdsstj�rnar K�na � Hong Kong komst einkar vel a� or�i fyrir h�nd yfirst�tta allra landa: ,,F�t�ki meirihlutinn m� ekki r��a hverjir fara � frambo�" ...�v� �a� �gnar ,,vi�skiptahagsmunum". G�ti hafa veri� Born in the USA.

 

�j�fnu�ur elur � spillingu

Gr��gi kann s�r engin m�rk, hvorki lagaleg n� si�leg.  Valdahlutf�ll raskast, valdm�rk f�rast til, a�haldi� sem au�k�fingar �urfa og erftirliti� me� fj�rm�lav�tisv�linni hverfur inn � spillingarg�mald. S� si�fer�islegi h�stallur sem Vesturl�nd hreyktu s�r �, a� m�rgu leyti me� r�ttu, er hruninn. Hvernig halda menn a� �a� s� a� tala fyrir gagns�i, eftirliti og l�gum � �r�unarl�ndum �egar okkar eigin el�tur va�a � sk�tugum sk�num yfir allt �a� sem okkur var kennt a� vir�a? �j�fnu�ur er ekki bara a�f�r a� l�fskj�rum heldur atlaga a� l�fshugsj�n sem er undirsta�a �ess besta sem Vesturl�nd geta st�ta� af.

 

�j�fnu�ur �gnar vels�ld

� s�gulegu samhengi  er vestr�na velfer�arkerfi� n� � brau�f�tum. Millist�ttin h�lt a� lofor�i� um � st�rri hlut af k�kunni myndi halda. Svo er ekki.  �vert � m�ti - og h�n er �rv�ntingarfull. Vi� sj�um �a� � �slandi og alls sta�ar annars sta�ar: Innvi�ir hrynja, sj�krah�s, sk�lar, samg�ngukerfi...undirsta�a �essa alls voru ��r p�lit�sku og efnahagslegu forsendur sem breyttu valdahlutf�llum � 20. �ld al���u � hag: �a� hlutfall af �j��arframlei�slu sem f�r til velfer�arm�la �x �r �v� a� vera innan vi� 10% � a� ver�a 25-30% � �a� minnsta. �annig ur�u velfer�arr�kin til, �annig f�kk millist�ttin draum og �annig breyttust l�fsskilyr�i al���u � �slandi �r �v� a� vera l�fi� sem Tryggvi Emilsson l�sti � F�t�ku f�lki � �a� a� landi� var� eitt af toppr�kjum � vels�ldarv�sit�lu Sameinu�u �j��anna. Aukinn j�fnu�ur bj� til vels�ld.

 

�essi form�la gildir fyrir heiminn allan alveg eins og h�n gildir enn�� fyrir �sland og �au l�nd sem vi� berum okkur saman vi� og hafa n�� lengst � vels�ld. �a� er � hr�pandi andst��u vi� �essa s�gulegu reynslu a� �j�fnu�ur vex, ekki a�eins innan vel st��u r�kjanna heldur einnig milli r�kja; au�r��i� er al�j��legt og aflei�ingarnar snerta alla.

 

�j�fnu�ur er �gn vi� allt sem okkur er k�rast � samf�lagi manna.

 
Pistill Stef�ns J�ns birtist ��ur � Kjarnanum

 

L�fi� er �vint�ri

 

- Klara Mist P�lsd�ttir starfsnemi skrifar fr� Map�t�

Costa da Sol � M�samb�k. Lj�sm. gunnisal


 
� umd�misskrifstofum �r�unarsamvinnustofnunar �slands � Malav�, M�samb�k og �ganda starfa �r�r starfsnemar sem l�kt og undanfarin �r hafa fallist � bei�ni Heimslj�ss um pistlaskrif �ann t�ma sem �eir dvelja � samstarfsl�ndum �slendinga

 

� M�samb�k hef �g veri� a� gera �mislegt � skrifstofu ICEIDA og fengi� a� sko�a margar hli�ar starfsins - �etta eru ekki einungis nokkur verkefni sem vi� leggjum fj�rmuni � heldur �arf a� vinna �mis st�rf. �g t�k til a� mynda saman yfirlit yfir �ll verkefni stofnunarinnar � M�samb�k fr� upphafi og bj� til sm� kynningarefni og kynnti m�r �annig b��i n�verandi verkefni en einnig �au fj�lm�rgu verkefni sem stofnunin hefur stutt s��an h�n h�f samstarf vi� landi�. � s��ustu viku vann �g vi� ger� beinagrindar um skj�l sem vi� �yrftum a� b�a til fyrir kafla um M�samb�k � g��ahandb�k stofnunarinnar, enda mikilv�gt a� starfsf�lk ICEIDA � samstarfsl�ndum hafi a�gang a� uppl�singum l�kt og �slenska starfsf�lki�. 

 

Fer�in sem ekki var farin

�essi vika �tti svo a� fara � sko�unar- og eftirlitsfer� til Niassavatns og �tla�i �g a� skrifa sm� pistil um �� fer� en vegna �missa �r�ugleika, ekki s�st vegna l�legra almenningssamgangna, var� ekkert �r �eirri fer� � bili og �g �urfti �v� a� gj�ra svo vel a� segja ykkur eitthva� anna� skemmtilegt!

 

Allar helgar skipulag�ar

�essa dagana vinnum vi� a� �v� a� uppf�ra samstarfs��tlun �SS� vi� M�samb�k sem ger� voru dr�g a� fyrir �rin 2013-2016 en ekki loki� vi� ��. � dr�gunum er �mislegt sem h�gt er a� n�ta en l�ka margt sem �arf a� breyta og b�ta vi�, enda b��i stj�rnv�ld heima og h�r �ti b�in a� breytast, b�i� er a� loka einu verkefni og veri� a� opna anna�. �essi ��tlun ver�ur �v� fyrir �rin 2014-2017. A� �essu mun �g a� �llum l�kindum vinna me�an ��r ��rd�s Sigur�ard�ttir umd�misstj�ri og Lilja D�ra Kolbeinsd�ttir verkefnastj�ri fara � fund �SS� � Malav� � n�stu viku og �g ver� ein eftir � Map�t� �samt sta�arr��na starfsf�lkinu. �g �tla m�r reyndar � langa helgarfer� til Praia do Tofo �ar sem � v�st a� vera rosalega falleg str�nd og gaman a� kafa. �g �tta�i mig � �v� um daginn a� �g er b�in a� skipuleggja allar helgar �ar til �g fer aftur heim - �egar ma�ur hefur svona stuttan t�ma �� �arf a� n�ta hann vel!

 

N�vember er � n�sta leiti sem ver�ur fullur af allskonar skemmtilegheitum. Map�t� er svo fj�lmenningarlegur sta�ur og h�r er alltaf eitthva� um a� vera og a� sj�lfs�g�u munu einhverjir "expatar" halda heljarinnar hrekkjav�kupart� um n�stu helgi. N� erum vi� vinkonurnar a� leggja h�fu�i� � bleyti �v� �a� er ekkert gr��arlega miki� �rval af hrekkjav�kub�ningum h�r � borginni en vi� finnum �t �r �v� og ver�um skrautlegar. Svo ver�ur n�g a� gera � vinnunni, t.d. er � dagskr� fer� til Zamb�ziu fylkis me� UNICEF framundan sem �g hlakka rosalega til enda eru vatns- og hreinl�tism�l grundvallar mannr�ttindi og Zamb�zia er �a� fylki h�r � M�samb�k sem er verst statt � �eim m�lum, eins og svo m�rgum ��rum reyndar. Segi ykkur fr� �eirri fer� � n�sta pistli.

 

 

 

facebook
UM HEIMSLJ�S 

Heimslj�s - veft�marit um �r�unarm�l er gefi� �t af �r�unarsamvinnustofnun �slands. Ritinu er �tla� a� gl��a umr��u um �r�unarm�l og gefa �hugas�mum kost � a� fylgjast me� �v� sem h�st ber hverju sinni. Efni veft�maritsins �arf ekki endilega a� endurspegla stefnu �SS�.

 

Skr�i� ykkur � �skrift � heimas��unni, www.iceida.is og l�ti� vinsamlegast a�ra me� �huga � �r�unarm�lum vita af tilvist veft�maritsins. Allar �bendingar um efni eru vel �egnar.

 

�eir sem vilja senda okkur �bendingu um efni e�a afskr� sig af netfangalista eru vinsamlegast be�nir um a� senda sl�k erindi � netfangi� [email protected]. Ritstj�ri er Gunnar Salvarsson, [email protected]

.

Vi� bi�jumst velvir�ingar � �v� a� geta ekki nota� �slenskar g�salapp�r � vi�t�lum en bandar�skt sni�m�t Veft�maritsins leyfir ekki notkun �eirra.

 

Bestu kve�jur, �tg�fu- og kynningardeild �SS�

 

ISSN 1670-8105