Ríkisstjórnin tilkynnti í gærkvöldi að fallið hefði verið að hluta frá stórfelldum niðurskurði á framlögum til alþjóðlegrar þróunarsamvinnu. Engu að síður er niðurskurðinn um 460 milljónir króna, eins og fram kom í Morgunblaðinu í morgun og haft eftir fjármálaráðherra. Af þeirri upphæð tekur Þróunarsamvinnustofnun 40% eins og Engilbert Guðmundsson framkvæmdastjóri ÞSSÍ sagði í samtali við Rás 2 í morgun. Ljóst er engu að síður að Gunnari Braga Sveinssyni utanríkisráðherra hefur tekist að verja stofnunina og jafnframt að draga úr fyrirhuguðum niðurskurði sem átti að vera 700 milljónir. Fram kom í viðtalinu í morgun við Enginbert Guðmundsson að niðurskurðurinn muni að mestu leyti til að bitna á verkefnum í jarðhitaleit í Afríku.

  

Engilbert sagði að ÞSSÍ myndi skerða þau verkefni þar sem ekki eru bein mannslíf undir. "Það sem liggur beinast við og myndi vera skaðminnst, sýnist mér er að við drögum úr framlögum í jarðhitaverkefnið sem er nýjasta verkefnið okkar, og er svona það verkefni þar sem ekki eru bein mannslíf undir. Við erum töluvert í verkefnum sem við teljum eins og við segjum, krónu fyrir krónu, við björgum fleiri mannslífum heldur en nokkur önnur notkun á íslensku skattfé. Við viljum vernda þau verkefni eins mikið og við getum, en það er auðvitað synd að þurfa að ganga í þetta jarðhitaverkefni og skera það því þarna erum við að koma íslenskri sérþekkingu á framfæri. En mannslíf versus íslensku sérþekkinguna, þá verð ég væntanlega að velja mannslífin," sagði hann í viðtalinu. 

 

Kaldhæðnin í hámarki, dæmi um viðbrögðin í samfélaginu um tillögur að niðurskurði til þróunarmála.

 

Hávær mótmæli

Allt frá því á sunnudag þegar Bjarni Benediktsson fjármálaráðherra sagði frá því í þættinum Sunnudagsmorgni í Sjónvarpinu að tillögur væru um nokkur hundruð milljóna niðurskurð til þróunarmála var þeim hugmyndum mótmælt í ræðu og riti í fjölmiðlum og á samskiptavefum. Ýmsir bentu á að hugmyndirnar væru í augljósri þversögn við samþykkta þingsályktartillögu frá því fyrr á árinu um markvissa hækkun framlaga Íslands á næstu árum að viðmiðunarmarki Sameinuðu þjóðanna um 0.7% af þjóðartekjum til þróunarsamvinnu. Miðað við boðaðan niðurskurð til málaflokksins nema framlög Íslands á næsta ári 0.22% af þjóðartekjum.

 

Ólíkt því sem áður hefur gerst þegar framlög Íslands hafa verið skorin niður gætti verulegrar óánægju í samfélaginu, ítarleg umfjöllun var í flestum fjölmiðlum og fjölmargir skrifuðu pistla eða létu til sín heyra á samskiptamiðlum. Heimsljós vísar með krækjum í nokkrar af fréttum og greinum sem birst hafa síðustu dægrin.

Á fundi starfsmanna Þróunarsamvinnustofnunar Íslands og heilbrigðisyfirvalda í Mangochi í Malaví í gær kom fram að senn verður hægt að hefjast handa við byggingu nýrrar fæðingardeildar í þessum 70 þúsund manna bæ sem þjónar einni milljón manna í öllu héraðinu.

 

"Heimsókn í gömlu deildina sýnir að hún er löngu sprungin", segir Stefán Jón Hafstein sviðsstjóri á aðalskrifstofu ÞSSÍ en hann er staddur í Malaví þessa dagana. "Biðdeild fyrir konur sem vænta sín er illa búin og þær liggja á víð og dreif með pinkla sína, sumar langt að komnar og þurfa að bíða vikum saman. Á annarri deild liggja konur sem voru að koma úr keisaraskurði, engin einangrun hér, margar saman á gólfinu í einni kös og sýkingahætti mikil."

 

Stefán Jón segir að á fæðingardeildinni sé þröng á þingi enda upp undir 50 fæðingar á dag sem þarf að sinna, oft hjá konum sem koma langt að vegna erfiðleika á meðgöngu og til að sækja sérhafða þjónustu. Starfsfólkið ber sig vel að sögn Stefáns og er fagmannlegt í svörum. "Við viljum að konurnar komi á fæðingardeildir og fæði börn undir eftirliti fagfólks en ekki úti í sveitum. Það er stefna okkar og stjórnvalda. En það þýðir að gamlar byggingar eins og hér eru löngu sprungnar og anna ekki eftirspurn."

 

Þess er vænst að strax í upphafi næsta árs hefjist framkvæmdir sem Þróunarsamvinnustofnun Íslands styður. "Sú bygging er hluti af miklu stærra verkefni sem nú er komið af stað og þjónar öllu héraðinu. Ný rannsókn á mæðradauða í Mangochi sem ÞSSÍ studdi sýnir miklu verra ástand en opinberar tölur gefa til kynna og margháttaðan vanda. Yfirhjúkrunarfræðingur segir að ný deild með bættum búnaði muni fækka mikið sýkingum. Og það þýðir bara eitt: Mæðurnar lifa, börnin lifa," segir Stefán Jón.

 

 

"Vatnið á enga vini. Það getur breyst í ófreskju og gleypt þig jafnvel þótt þú hafir unnið alla ævina á vatninu," segir Francis Kalanda í samtali við Reuters-fréttaveituna. Hann gerir út á litlum báti frá Kiyindi, einu af fiskimannaþorpunum í Buikwe héraði, nýjasta samstarfshéraði okkar Íslendinga. Hann horfir út á blátt en úfið vatnið að morgni dags, nýbúinn að fylla litla vélbátinn sinn af varningi og ferðafólki og ferðinni er heitið útí Lambu eyju í þrjátíu kílómetra fjarlægð. Kalanda veit að veðrabrigði geta orðið snögg á vatninu og hann þekkir til slysa þar sem félagar hans hafa horfið í hvæsandi öldurnar. Hann minnist þess á síðasta ári þegar bátur á leið út í Buvuma eyju hreppti óveður og sökk með manni og mús.

 

Veðrið á Viktoríuvatni hefur löngum þótt óútreiknanlegt. Í seinni tíð eru veðrabrigðin á vatninu tíðari og ofsafengnari að margra mati og vísindamenn telja að þá þróun megi rekja til loftslagsbreytinga. Meðal annars af þeirri ástæðu hefur Veðurstofa Úganda í samstarfi við fyrirtæki, frjáls félagasamtök og sveitarfélög unnið að þróun á kerfi sem sendir veðurspár daglega beint í farsíma í því skyni að aðvara þá sem fara um vatnið á yfirvofandi vá. Íslenskt fyrirtæki, Belgingur, reiknisstofa í veðurfræði, tók meðal annars þátt í verkefninu.

 

Kerfið (Mobile Weather Alert) samnýtir farsímatækni og veðurspákerfi og veitir staðbundnar upplýsingar um veðurlag til fiskimannasamfélaga í Kalangala-héraði sem nær yfir Ssese eyjarnar í norðvesturhluta Viktoríuvatns, héraðs þar sem Íslendingar hafa stutt við héraðsþróun um árabil. Samkvæmt frétt Reuters hafa nítján fulltrúar fiskimannasamfélaganna fengið þjálfun í því að skilja veðurspárnar og hvernig eigi að bregðast við vonskuspám. Þeir hafa farsíma og deila upplýsingum til annarra fiskimanna og vatnsfarenda (sbr. sjófarenda) með smáskilaboðum. Rúmlega eitt þúsund manns hafa óskað eftir því að fá slíkar upplýsingar um veðurspár og viðvaranir.

 

Skammt er síðan þessi öryggisþjónusta hófst en nýleg könnun meðal 200 fiskimanna leiddi í ljós að 96% þeirra töldu að öryggi hefði aukist. Ætlunin er að þessi ókeypis þjónusta verði innan tíðar í boði fyrir öll héruð Úganda sem eiga land að Viktoríuvatni.

 

Úganda, Tansanía og Kenía eiga land að Viktoríuvatni og talið er að rúmlega 3.5 milljónir manna í löndunum þremur byggi afkomu sína, beint og óbeint, á vatninu. Í þeim hópi eru fiskimenn fjölmennnastir en þorri þeirra veiðir á opnum litlum bátum þar sem björgunarbúnaður er ekki upp á marga fiska og fæstir þeirra eru syndir. Sömu sögu er að segja af stórum og smáum ferjum sem oft eru yfirfullar af farþegum og varningi og lenda í miklum háska þegar veður breytist skyndilega með stormi og úfnum öldum.

 

Óveður er helsta ástæða slysa á Viktoríuvatni og allra þeirra dauðsfalla sem verða þegar bátar farast. Með því að veita vatnsfarendum rauntíma upplýsingar um veðurspár geta þeir gripið til viðeigandi öryggisráðstafana, eins og Reuters hefur eftir Micahel Nkalubo hjá úgöndsku veðurstofunni. Hann segir engar vísindalegar sannanir liggja fyrir um tengslin milli tíðari veðrabrigða og loftslagsbreytinga en vísindamenn í austurhluta Afríku vinni að slíkri rannsókn.

 

Nánar

Lethal weather on 'world's most dangerous lake'/ CNN 

Heimasíða: Lake Rescue - East Africa 

LVFO (Lake Victoria Fisheries Organisation) 

Mobile weather service improves safety of fishermen in Uganda/ WMO 

Life Lines at Lake Victoria/ Ericsson 

 

 

Stefán Ingi Stefánsson framkvæmdastjóri Barnahjálpar Sameinuðu þjóðanna (UNICEF) birti á Fésbókarsíðu sinni í gær súlurit yfir þegin og veitt framlög til og frá Íslandi í þróunarsamvinnu frá stofnun lýðveldisins 1944 fram til 2012. Hann kemst að þeirri niðurstöðu að Íslendingar hafi verið meiri viðtakendur en veitendur á þessu tímabili - en einmitt núna eru hlutföllin að verða nánast jöfn. Stefán Ingi skrifar:

 

 

"Í mínum huga snýst þátttaka í þróunarsamvinnu um hvernig veröld við viljum búa í og á það bæði við um framlög einstaklinga og hins opinbera. Viljum við leggja okkar af mörkum til að tryggja mannlega reisn og sjálfbærni? Trúum við að allir eigi að njóta grundvallarmannréttinda og tækifæra til að lifa, vaxa og dafna? Umræðan verður hins vegar oft um hvort við sem gefendur fáum eitthvað út úr þessu - en það hugarfar er einmitt lykillinn að slæmri þróunarsamvinnu. 

 

Vegna umræðunnar síðustu daga lét ég verða af því að fara upp á Þjóðarbókhlöðu og gaf mér tíma til að setjast yfir gamla pappíra til að skoða þá þróunarsamvinnu sem Ísland hefur tekið þátt í frá stofnun lýðveldisins - bæði sem gefandi og þiggjandi (hefur verið á planinu lengi). Gerði þetta eftir að hafa hringt í Hagstofuna, utanríkisráðuneytið og ÞSSÍ en enginn virðist hafa yfirlit um hvað við höfum þegið, bara það sem við höfum gefið. Sem er mjög áhuga vert. 

 

Ég komst að stórmerkilegri niðurstöðu! Ef við núvirðum þá aðstoð sem við höfum gefið og þegið á verðlagi ársins 2012 þá höfum við fengið einum milljarði meira en við höfum látið af hendi. VIÐ ERUM Í PLÚS! 

 

Reyndar eru framlög líðandi árs ekki inni í þessu þar sem þau liggja ekki fyrir en líðandi ár er sem sagt það fyrsta í lýðveldissögunni þar sem við getum raunverulega flokkast sem gjafaland. Fram til þessa höfum við verið meiri þiggjendur en gefendur. Mér finnst þetta ótrúlega merkileg staðreynd - eitthvað svo póetísk í ljósi samfélagsumræðunnar. 

 

Tek það skýrt fram að þetta er mín samantekt og útreikningar og þeir eru ekki fullkomnir. En ég er nokkuð nærri lagi. Ég var ekki með góðar tölur um framlög okkar frá 1992 til 1995 en ég tók líka bara stóru styrkina til okkar, eins og Marshall, Alþjóðabankann, UNDP og fleira slíkt. Ég er viss um að það leynast mun fleiri framlög til okkar sem gætu breytt þessari mynd. Það er mikilvægt fyrir okkur sem samfélag að muna eftir þessu og hafa í huga. 

 

Við höfum notið mikillar aðstoðar og velvildar í gegnum árin og ættum að vera þakklát fyrir það. Það er heill hellingur af verkefnum sem voru unnin fyrir þróunarpeninga svo sem Sogn, Sigalda, Laxárvirkun, hafnir á Suðurlandi, vegir út um allt, hitaveita í Reykjavík, áburðaverksmiðjan, fiskimjölsverksmiðjur, sementsverksmiðjan sem og fjármögnun togara og frystihúsa. Á þessu herrans ári, 2013, höfum við sem sagt loks gefið meira en við höfum þegið! Það er fallegt!"

 

Þrátt fyrir fréttir um miklar framfarir í Afríku á síðustu árum sýna nýjar rannsóknir að tíu lönd hið minnsta verða næstu áratugina óstöðug eins og það er kallað (fragile state). Slík flokkun er hálfgerð brennimerking fyrir viðkomandi ríki enda hefur slíkur merkimiði í för með sér margvíslegar þrengingar fyrir viðkomandi þjóð í samskiptum við alþjóðasamfélagið, t.d. synjun á lánveitingum og ströng skilyrði af hálfu fjármálastofnana eins og Alþjóðabankans. Þá kallar slík flokkun á fordóma um vanhæfni, fátækt og lélegt stjórnarfar, svo dæmi séu nefnd.

 

Í nýlegri skýrslu frá ISS (Institute for Security Studies) kemur fram að tíu Afríkuríki verði mun lengur en áður var talið í hópi óstöðugra ríkja, eða allt fram til árins 2050. Þessi ríki eru: Kómoreyjar, Miðafríkulýðveldið (CAR), Austur-Kongó (DCR), Vestur-Kongó, Gínea Bissá, Madagaskar, Sómalía, Súdan, Suður-Súdan og Tógó.

 

Fleiri þjóðir eru í dag metnar óstöðugar samkvæmt mati stofnunarinnar, eða alls 26, en tólf þeirra gætu hrist af sér hlekki óstöðugleikans árið 2030 eða fyrr - og fjórar ættu að mati höfundanna að vera komnar upp úr þessari flokkun á árunum milli 2030 og 2050. 

 

Í fyrri flokknum eru þjóðirnar Búrúndí, Kameron, Tjad, Fílabeinsströndin, Eþíópía, Gínea, Malaví, Malí, Máritanía, Níger, Úganda og Simbabve - og fyrrnefndar fjórar þjóðir eru Eritrea, Líbería, Rúanda og Síerra Leone.

 

Fram kemur í skýrslunni að íbúafjöldi óstöðugra ríkja í álfunni verði yfir einn milljarður, eða rúmlega helmingur íbúa álfunnar. Verði hins vegar gripið til viðeigandi úrlausna mætti draga stórlega úr vandanum og þá þyrftu aðeins 16% íbúa Afríku, 372 milljónir, að búa í óstöðugum ríkjum þegar komið er fram á miðja öldina.

 

Africa's fragile states need extra help, eftir Jakkie Cilliers/ ISSAfrica 

Prospects for Africa's 26 fragile countries/ ISSAfrica 

 

"Algjör upplausn hefur ríkt í Mið-Afríkulýðveldinu frá því í mars þegar uppreisnarmenn, sem kallaðir eru Seleka, lögðu undir sig höfuðborgina Bangui og forsetinn flúði. Uppreisnarmennirnir eru flestir múslimar en meirihluti íbúa er kristinn. Síðan þá hafa átök milli trúarhópa margfaldast og hersveitir múslima og kristinna níðst á almennum borgurum.