Heimslj�s
veft�marit um �r�unarm�l
6. �rg. 212. tbl.
6. n�vember 2013

Heims�kn � Kisaba fiskimanna�orpi� � Ssese eyjum:

Allt samf�lagi� hefur teki� st�rt st�kk til framfara


Fiskimenn fr� eyjunum � Viktor�uvatni fara �t � mi�in �egar fer a� skyggja, leggja netin og d�ra sj�lfir yfir n�ttina me�an fiskurinn fl�kist � m�skvunum. �egar birtir af degi er vitja� um og aflanum komi� um bor�, �v� n�st er haldi� heim � lei� og � annarri st�rstu eyjunni � Ssese eyjaklasanum, Bukasa, er siglt a� bryggju � Kisaba �orpinu �ar sem h�ra�sstj�rnin i Kalangala hefur me� stu�ningi �slendinga byggt upp l�ndunara�st��u � samr�mi vi� al�j��legar g��akr�fur. Eins og sj� m� � me�fylgjandi kvikmyndabroti eru eftirlitsmenn hv�tkl�ddir og sj� til �ess a� hvergi s� slaka� � kr�fum til a� h�marka ver�m�ti�. N�larkarfinn getur veri� v�nn eins og sj� m�: s� st�rsti sem kemur a� landi �ennan morguninn vegur tuttugu pund.

 

Stephen B. Asiimwe fiskeftirlitsma�ur segir a� n�ja a�sta�an hafi veri� tekin � gagni� � s��asta �ri en framkv�mdir hafist tveimur �rum fyrr. Hann lofar mj�g breytinguna og segir ekki a�eins fiskimenn nj�ta g��s af umb�tunum - allt samf�lagi� hafi teki� st�rt skref til framfara, ekki s�st vegna hreina vatnsins sem allir hafi a�gang a�. Undir �a� tekur b�jarstj�rinn.

 

Stendur ��rum �orpum framar

Reuben Mwantje b�jarstj�ri segir a� ��ur hafi �orpi� veri� allt af �v� frumst�tt en n� standi �a� ��rum �orpum framar �v� l�fsafkoma f�lksins � Kisaba batna�. Hann nefnir b��i heilsufar vegna hreina vatnsins og tekjur vegna fiskvei�anna, og svo b�tir hann vi� a� framfarirnar � �orpinu hafi leitt til �ess a� �b�um hafi fj�lga�.

 

�a� er �n�gjulegt a� vera �slendingur og heyra sl�k umm�li. 

 

"T�kif�ri til a� breyta l�fi f�lks" / ICEIDA 

�slenskir �ingmenn kynna s�r verkefni �SS� � �ganda/ ICEIDA 

M��ur � barn�sku: tekist � vi� �l�ttu � unglings�rum

Breyta �arf vi�horfum � samf�laginu fremur en heg�un st�lkna

Samkv�mt n�rri st��usk�rslu um �stand heimsins - State of the World 2013 - eru barnsf��ingar ungra st�lkna undir �tj�n �ra aldri tuttugu ��sund � hverjum degi. Af �eim r�mlega sj� millj�num unglingsst�lkna sem ver�a m��ur yngri en �tj�n �ra eru tv�r millj�nir st�lkubarna � m��urhlutverki sem hafa ekki n�� fimmt�n �ra aldri. Samkv�mt sk�rslunni ver�a l�kast til tv�falt fleiri barnungar st�lkur undir fimmt�n �ra aldri m��ur � sunnanver�ri Afr�ku �ri� 2030. Um 95% allra st�lkna sem taka l�ttas�tt � barnsaldri eru fr� �r�unr�kjum.

 

State of the World Population 2013: Motherhood in Childhood
State of the World Population 2013: Motherhood in Childhood

Mannfj�ldastofnun Sameinu�u �j��anna gefur �rlega �t fyrrnefnda �rssk�rslu um st��u heimsins en helgar riti� �kve�num m�laflokki hverju sinni. Sk�rsla �essa �rs fjallar um ungar m��ur og hefur yfirskriftina: "Motherhood in Childhood: Facing the challenge of Adolescent Pregnancy" (M��ur � barn�sku: tekist � vi� �l�ttu � unglings�rum).

 

� sk�rslunni er sj�num beint a� �eim margv�slegu erfi�leikum sem m�ta st�lkum sem ver�a barnshafandi � unglings�rum og aflei�ingum �l�ttunnar � n�m st�lkunnar, heilsu og langt�ma atvinnut�kif�ri. Einnig er � sk�rslunni till�gur um �a� hvernig unnt er a� draga �r �essari �r�un og vernda mannr�ttindi st�lkna og velfer�.

 

� sk�rslunni kemur fram a� � Vestur- og Mi�-Afr�ku s�u hlutfallslega flestar f��ingar unglingsst�lkna undir fimmt�n �ra aldri. Me�al �j��a �ar sem barnahj�nab�nd eru algeng, eins og � Tjad, G�neu, Mal�, M�samb�k og N�ger, f��ir ein st�lka af hverjum t�u barn ��ur en h�n n�r fimmt�n �ra aldri.

�� kemur fram � sk�rslunni a� sj�t�u ��sund st�lkur � aldrinum t�u til n�tj�n �ra deyi �rlega vegna fylgikvilla � me�g�ngu. �a� ���ir a� �v� sem n�st tv� hundru� st�lkur deyja �rlega � me�g�ngu e�a af barnsf�rum.

 

Dr. Babatudne Osotimehin framkv�mdastj�ri Mannfj�ldastofnunar S� (UNFPA) segir � fr�ttatilkynningu sem kom �t � tilefni af �tg�fu sk�rslunnar a� samf�lagi� kenni oft unglingsst�lkunum ranglega um �a� a� ver�a barnshafandi. "Veruleikinn er s�," segir hann, "a� �l�tta � unglings�rum er oftast n�r ekki aflei�ing af v�svitandi vali, heldur �vert � m�ti skorti � vali og af a�st��um sem st�lkunni eru �vi�r��anlegar." Hann nefnir aflei�ingar eins og litla e�a enga sk�lag�ngu, skort � g��um uppl�singum og skort � heilsug�slu.

 

Ni�ursta�a sk�rslunnar eru s� a� ��rf s� � heildr�nni n�lgun � vandanum me� �a� a� lei�arlj�si a� breyta vi�horfum � samf�laginu fremur en heg�un st�lkna. Til �ess �arf a� halda st�lkum � sk�la, st��va barnahj�nab�nd, breyta vi�horfum um hlutverk kynjanna og til jafnr�ttis, auka a�gengi unglinga a� uppl�singum um kynfer�ism�l, m.a. getna�arvarnir, og sty�ja betur en n� er gert vi� baki� � st�lkum sem ver�a m��ur � unglings�rum.

 

Africa: New UN Report Links Adolescent Pregnancy to Human Rights Failures, Calls On States to Address Range of Contributing Issues/ AllAfrica 

 

Forced Out: Mandatory Pregnancy Testing and the Expulsion of Pregnant Students in Tanzanian Schools/ ReproductriveRights.org 

 

Africa: Child Mothers Set to Double By 2030, Says UN 

 

Child marriage could trigger surge in Africa's under-15s pregnancy rate - UN 

 

Teen Pregnancy Rooted in Powerlessness, eftir Johan Erakit/ IPS 

Hva� kosta vandam�l heimsins?

Hefur okkur mi�a� �fram ellegar aftur � bak...?

 

Um aldir hafa bjarts�nis- og b�ls�nismenn tekist � um �standi� � heiminum. �eir b�ls�nu sj� heim �ar sem f�lk hefur minna a� bor�a, �ar sem aukin �s�kn � au�lindir kallar � r�rnun og �t�k, og �ar sem aukin framlei�sla  s��ustu �ratuga merkir aukna mengun og hl�nun jar�ar. �eir bjarts�nu sta�h�fa hins vegar a� allt - heilsufar mannkyns, l�fskj�r, umhverfisg��i og svo framvegis - fari batnandi.

 

Eitthva� � �essa lei� hefur Bj�rn Lomborg framkv�mdastj�ri fr��astofnunarinnar The Copenhagen Consensus Center hafi� umr��una um �stand heimsins � greinum sem hann hefur skrifa�, m.a. � The Times og Project Syndicate. �ar fjallar hann um vi�amiki� verkefni s��ustu �ra � vegum Copenhagen stofnunarinnar og kynnir jafnframt n�ja b�k: How Much Have the Global Problems Cost the World? A Scorecard from 1900 to 2050.

 

Bj�rn segir � greinum s�num a� fremur en a� t�na til sta�h�fingar og s�gur sem falli a� kenningum um hnignun e�a framfarir hafi veri� farin s� lei� a� freista �ess a� gera samanbur� �vert � �ll svi� mannlegrar tilveru og svara �annig spurningunni hvort okkur hafi mi�a� �fram ellegar aftur � bak. Bj�rn ritst�rir b�kinni en f�kk til li�s vi� sig 21 af helstu hagfr��ingum heimsins og �eir birta umr�tt "scorecard" e�a "�rangursmat" � fj�lm�rgum svi�um. �ar m� nefna heilbrig�ism�l, menntun, �t�k, jafnr�tti, loftmengun, loftslagsbreytingar og l�ffr��ilegan fj�lbreytileika - og allir hagfr��ingarnir sv�ru�u s�mu spurningunni: Hver hefur veri� hlutfallslegur kostna�ur af �essu vandam�li �r hvert fr� �rinu 1900, allar g�tur fram til 2013, og hvert stefnir fram til 2050?

 

Hagfr��ingarnir notu�u vi� �rangursmati� �ekkta efnahagslega m�likvar�a vi� a� reikna �t kostna� vi� manntj�n, heilsuleysi, �l�si, ey�ingu votlendis og aukna t��ni fellibylja vegna hl�junar jar�ar, svo d�mi s�u nefnd. �annig reiknu�u �eir �t kostna� vi� hvert vandam�l. Til a� meta umfang vandans sko�u�u hagfr��ingarnir kostna�inn vi� �rr��in vi� a� leysa hann og �annig f�kkst m�ling � umfangi� mi�a� vi� landsframlei�slu (GDP).

 

"Velti� fyrir ykkur mismunun kynjanna," skrifar Bj�rn. "Vi� vorum � raun og veru a� �tiloka h�lft mannkyni� fr� framlei�slu. �ri� 1900 voru einungis 15% vinnuaflsins konur. Hvert var tapi� af �v� a� ��tttaka kvenna � atvinnul�finu var svona l�til? T�kum jafnvel me� � reikninginn a� einhver ver�i a� sinna �launu�um heimilisst�rfum og auknum kostna�i vi� menntun kvenna en engu a� s��ur var tapi� a� minnsta kosti 17% af heimsframlei�slunni �ri� 1900. � dag, � t�mum �ar sem ��tttaka kvenna er meiri og launamunur kynjanna minni, er tapi� reikna� sem 7% - og sp�r gera r�� fyrir �v� a� �a� ver�i komi� ni�ur i 4% �ri� 2050."

Bj�rn Lomborg � vi�tali um loftslagsbreytingar � BBC

�vinningur a� loftslagsbreytingum

Bj�rn segir a� sennilega komi �a� mj�g � �vart a� l�kur s�u til �ess a� loftslagsbreytingar komi a� mestu leyti til a� hafa � f�r me� s�r �vinning � t�mabilinu fr� 1900 til 2025 - sem feli � s�r h�kkun um 1,5% af landsframlei�slu (GDP) � �ri. Hann segir �st��una vera �� a� hl�nun jar�ar hafi mismunandi �hrif en vi� mi�lungsh�kkun hita s�u kostirnir r��andi. Hann r�ksty�ur �� sko�un s�na me� �v� a� koltv�s�ringur (CO2) virki eins og �bur�ur og hafi �ess vegna j�kv�� �hrif � landb�na�i sem hafi mest �hrif � landsframlei�slu, e�a 0,8% h�kkun. Einnig hafi hl�nun dregi� �r dau�sf�llum af v�ldum kulda umfram dau�sf�ll af v�ldum hl�nunar. � sama h�tt dragi hl�nunin meira �r ��rfinni � hitagj�fum umfram kostna�inn vi� a� auka k�lingu, e�a sem nemur 0,4% landsframlei�slu. � hinn b�ginn aukist �s�kn � vatn, 0.2% af landsframlei�slu, og neikv�� �hrif loftslagsbreytinga � vistkerfi eins og votlendi hafi l�ka aukinn kostna� e�a sem nemur 0,1% af GDP.

 

Bj�rn segir a� me� h�kkandi hitastigi muni kostna�ur vegna loftslagsbreytinga aukast og �vinningurinn dv�na st�rlega. Eftir �ri� 2070 muni hl�nun jar�ar eing�ngu hafa kostna� � f�r me� s�r og �v� s� r�ttl�tanlegt a� r��ast n�na � a�ger�ir gegn loftslagsbreytingum og � n�stu �ratugum.

 

Loftmengun innanh�ss mesti umhverfisvandinn

Fram kemur � �rangursmatinu a� st�rsti umhverfisvandi veraldarinnar er loftmengun innanh�ss. Bj�rn segir a� sl�k loftmengun fr� eldun og hitun me� vondu eldneyti lei�i til dau�sfalla r�mlega �riggja millj�na manna �rlega, sem ���i 3% tap � landsframlei�slu. Samb�rilegt tap var 19% �ri� 1900 en � samkv�mt sp�m a� ver�a komi� ni�ur � 1% �ri� 2050. Bj�rn bendir � a� m�likvar�ar � heilsufar � heiminum s�ni einhverjar mestu framfarirnar, l�fsl�kur hafi veri� �breyttar fram � lok n�tj�ndu aldar, en breytingarnar fr� �rinu1900 hafi veri� me� �l�kindum: �a� �r hafi me�alaldur � heiminum veri� 32 �r en s� n�na 69 �r og ver�i kominn � 76 �r 2050 gangi sp�r eftir.

 

"St�rsti ��tturinn er l�kkun � d�nart��ni ungbarna," skrifar Bj�rn og nefnir sem d�mi a� fram til �rins 1970 hafi a�eins um 5% ungbarna veri� b�lusett gegn mislingum, st�fkrampa, k�gh�sta, barnaveiki og l�munarveiki. �ri� 2000 hafi hins vegar 85% barna veri� b�lusett og �remur millj�num barna veri� bjarga� �r hvert - e�a fleiri mannsl�f, �r hvert, en heimsfri�ur hef�i bjarga� � s��ustu �ld, eins og hann or�ar �a�. Hann segir a� margir megi �akka s�r �ennan �rangur, m.a. The Gates Foundation og GAVI sj��urinn, R�tar�klubbarnir og Al�j��aheilbrig�isstofnunin.

 

Lj�st er a� b�kin hl�tur a� vera �hugaver� fyrir alla �� sem l�ta sig �r�unarm�l var�a. Fr��asetri� sem Bj�rn Lomborg st�rir - Copenhagen Consensus Center - hefur �a� yfirl�sta markmi� a� veita r�kisstj�rnum og au�m�nnum sem verja fj�rmunum til g��ger�arm�la r��gj�f um �a� hvernig best er a� verja peningum til �r�unarm�la.

 

Mikil rei�i � Ken�a � kj�lfar hrottafenginnar nau�gunar:

H�v�r krafa almennings um har�ari refsingar

 

Fj�ldam�tm�li hafa veri� � g�tum Nairobi � Ken�a undanfari� til a� m�tm�la �v� a� menn sem nau�gu�u sext�n �ra gamalli st�lku hrottalega fyrr � �rinu � b�num Tingola var � refsingarskyni einungis gert a� sl� t�nblett kringum l�greglust��ina. H�v�r krafa almennings er um har�ari refsingar og hafa l�gregluyfirv�ld heiti� a� her�a vi�url�g.

 

M�tm�li � Ken�a
M�tm�li � Ken�a

R�mlega 1.3 millj�nir manna hafa skrifa� undir bei�ni � netinu �ess efnis a� r�ttl�ti�  n�i fram a� ganga en st�lkan hlaut svo mikla �verka vi� nau�gunina a� h�n er bundin hj�last�l. Mennirnir, sex talsins, hentu henni eftir nau�gunina ofan � t�plega fj�gurra metra dj�pa kamarholu, en vi� �a� skadda�ist h�n m.a. � m�nu. �b�ar � �orpinu, �ar sem �d��i� var frami�, f�ru me� hluta h�psins � l�greglust�� en st�lkan �ekkti �rj� af �d��ism�nnunum. �r�sin ger�ist � j�n� �egar st�lkan var � heimlei� eftir jar�arf�r afa hennar. St�lkan l� � sj�krah�si � nokkrar vikur og safna�i fj�lskylda hennar peningum til a� standa straum af l�kniskostna�inum.

 

� fr�ttask�ringu IRIN fr�ttaveitunnar segir a� �a� sem s�r �venjulegt vi� �etta m�l s� ekki gr�f nau�gunin n� s� sta�reynd a� �r�sarmennirnir gangi lausir, ��tt sl�kt s� algengt � landinu, heldur er �a� athyglin sem m�li� vekur � me�al almennings, b��i � Ken�a og �t um allan heim. �� hefur m�li� komi� til umr��u � ken�ska �inginu.

 

R�kis�tvarp Ken�a hefur bo�ist til a� borga l�kniskosta� st�lkunnar auk �ess a� hafa hafi� herfer� til a� r�ttl�ti� n�i fram a� ganga � m�li hennar. "H�n er ekki einungis f�rnarlamb alvarlegs gl�ps sem hefur breytt l�fi hennar; henni var l�ka neita� um r�ttl�ti," er haft eftir starfsmanni �ar.

 

L�greglan er n� komin me� n�fn allra mannanna sex og hafin er ranns�kn � h�pnau�guninni en l�gregluma�urinn � Tingolo sem fyrstur f�kk vitneskju af nau�guninni skr��i hana einungis sem l�kams�r�s.

 

Kynfer�isgl�pum � landinu fj�lga�i �rt � kj�lfar st�rfelldra l�kams�r�sa � kj�lfar forsetakosninga � landinu �ri� 2007 og voru f�rnarl�mbin flest f�t�kar konur sem var nau�ga� � eigin heimilum. Tali� er a� konu s� nau�ga� � Ken�a � h�lft�ma fresti og a� �tta af hverjum 10 konum � landinu hafi or�i� fyrir l�kamlegu ofbeldi og/e�a misnotkun � �sku.

 

Fj�lkv�ni hefur t��kast � landinu og hafa st�lkur ekki veri� metnar � samf�laginu. � lok 10. �ratugar s��ustu aldar var nau�gurum jafnvel gert a� b�ta fyrir brot s�n me� �v� a� l�ta foreldra st�lknanna f� geit e�a ma�spoka.

N� eru �b�ar Ken�a farnir a� standa upp og l�ta � s�r heyra til a� �agga ni�ur � �essum skelfilega ofbeldisfaraldri. 

 

Skotland myndi strax verja 0.7% til �r�unarsamvinnu

Skotar ganga a� kj�rbor�inu eftir t�plega �r og kj�sa um hvort Skotland eigi a� segja skili� vi� St�ra-Bretlandi og ver�a sj�lfst�tt r�ki. Humza Yousaf, skoskur r��herra utanr�kism�la � skosku heimastj�rninni, segir � samtali vi� The Guardian � Bretlandi a� f�i Skotar sj�lfst��i muni r�kisstj�rn Skoska �j��arflokksins leggja 0,7% af �j��artekjum til �r�unarsamvinnu eins og tilm�li Sameinu�u �j��irnar eru gagnvart i�nr�kjum heimsins. Skotland myndi �ar me� feta � f�tspor Nor�urlandanna - Sv��j��ar, Noregs og Danmerkur - sem hafa uppfyllt �etta markmi�. Bretar n��u 0.7% markmi�inu � fyrsta sinn � �essu �ri.

 

N�nar 

  
�hugavert

Hans Rosling's Yardstick of Wealth - Don't Panic - The Truth About Population - BBC Two
Hans Rosling's Yardstick of Wealth - Don't Panic - The Truth About Population - BBC Two

-
-
-
-
-
-
Technology and the future of humanitarian action
Technology and the future of humanitarian action
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-

Fr��igreinar og sk�rslur

-
-
-
-
-
-

Fi�rildaf�gnu�ur � H�rpu  

 

Eftir r�ma viku, fimmtudaginn 14. n�vember mun UN Women standa fyrir Fi�rildaf�gnu�i � H�rpu. kv�ldi� er tileinka� �olendum s�ru�r�sa og gestir f� �gleymanlegt t�kif�ri a� kynnast indverskum konum sem lifa� hafa af sl�kar �r�sir.

"Fi�rildaf�gnu�ur UN Women ver�ur �vint�ralegt kv�ld," segir � heimas��u UN Women. "Helsta listaf�lk �slands leggur samt�kunum li� og b��ur ykkur upp � magna�a upplifun. Dansarar �slenska dansflokksins s�na verk, lands�ekktar leikkonur ver�a me� gj�rning, Sigr��ur Thorlacius og H�gni Egilsson skemmta svo f�tt eitt s� nefnt. Vi� vonum innilega a� �� l�tir �ig ekki vanta � �essu mikilv�ga kv�ldi og takir g��a vini me� til �ess a� gera kv�ldi� sem eftirminnilegast.

� heims��u UN Women segir a� s�ru�r�sir t��kist um allan heim en ��r eru hva� algengastar � su�austur As�u. S�ra er �d�rt og a�gengilegt vopn sem leggur l�f kvenna � r�st. Fyrir utan l�kamlega f�tlun, fylgir s�ru�r�sum i�ulega samf�lagsleg �tsk�fun og takmarka�ir m�guleikar � a� taka ��tt � samf�laginu � n�jan leik.

"UN Women vinnur a� �v� a� draga �r ford�mum � gar� �olenda s�ru�r�sa og a�sto�a �� vi� a� koma undir sig f�tunum � n�jan leik eftir h�rmulega l�fsreynslu."   
 

 
 
Fr�ttir og fr�ttask�ringar

-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-

�r�unarmarkmi� tryggi a�gang a� vatni og salerni

 

Tryggja ver�ur a� n� al�j��leg �r�unar-markmi� taki til grundvallar�j�nustu � bor� vi� a�gang a� hreinu vatni og hreinl�ti. 

 

�etta er kjarninn � sameiginlegri yfirl�singu fr� Barnahj�lp Sameinu�u �j��anna (UNICEF), Fl�ttamannahj�lp samtakanna, f�lagsskaparins Friends of Water og Erindreka Sameinu�u �j��anna til stu�nings �eim mannr�ttindum a� hafa a�gang a� hreinu vatni og salernisa�st��u. Yfirl�singin var gefin �t � tilefni af pallbor�sumr��um um �a� hvernig vinna megi bug � �jafnr�tti � �r�unar��tlunum, sem taka vi� eftir 2015, en umr��urnar f�ru fram � h�fu�st��vum Sameinu�u �j��anna � vegum fastanefndar Finnlands hj� Sameinu�u �j��unum og skrifstofu erindrekans. 


"� dag sl�st �g � li� me� �eim sem kalla eftir �v� a� tekist ver�i � vi� �jafnr�tti � �r�unarmarkmi�unum eftir 2015. Okkur ber a� skilgreina hva�a kerfisbundnu og margslungnu atri�i �a� eru sem valda �v� a� �eir sem h�llustum f�ti standa eru settir til hli�ar. Me� �essu stu�lu�um vi� a� �v� a� allir geti b�i� vi� reisn � l�fi s�nu," sag�i Jan Eliasson, varaframvk�mdast�ri Sameinu�u �j��anna � umr��unum, a� �v� er fram kemur � vef Uppl�singaskrifstou S� fyrir Vestur-Evr�pu.

 


34 �tskrifast fr� Jar�hitask�lanum

Fyrir sk�mmu �tskrifu�i Jar�hitask�li H�sk�la Sameinu�u �j��anna 34 nemendur fr� 15 �j��l�ndum. Nemendurnir sem �tskrifu�ust a� �essu sinni voru 34 og komu fr� Bangladesh (2 nemendur), Burundi (1 nemandi), Djib�t� (2 nemendur), El Salvador (2 nemendur), E���p�u (2 nemendur), Filippseyjum (3 nemendur), Indlandi (1 nemandi), Ken�a (12 nemendur), K�na (2 nemendur), Malav� (1 nemandi), N�karag�a (1 nemandi), Pap�a N�ju G�neu (1 nemandi), R�anda (2 nemendur), Sri Lanka (1 nemandi) og �ganda (1 nemandi). 

 

 

Fr� �rinu 1979 til dagsins � dag hefur sk�linn �tskrifa� 554 s�rfr��inga fr� 53 �j��l�ndum.

 

Fermingarb�rn safna fyrir vatni
S�fnunarsk�li Sjonna, kennslustund 1
S�fnunarsk�li Sjonna, kennslustund 1

Fermingarb�rn �r 64 s�knum � �llum landshlutum ganga � h�s � t�mabilinu 4. - 12. n�vember milli kl 17:30 og 21 og safna peningum til vatnsverkefna Hj�lparstarfs kirkjunnar � �rem l�ndum Afr�ku: Malav�, �ganda og E���p�u.

 

Starfsf�lk kirkjunnar fr��ir um 2.900 fermingarb�rn um a�st��ur � l�ndum Afr�ku, s�rstaklega um skort � hreinu vatni. Meira en 700 millj�nir manna hafa ekki a�gang a� heinu vatni. � fr��slunni heyra b�rnin um �rangur af verkefnum Hj�lparstarfs kirkjunnar hvernig h�gt er a� safna rigningarvatni og grafa brunna sem veita hreint vatn sem gj�rbreytir l�finu til hins betra. Me� �essu f� fermingarb�rnin t�kif�ri til a� l�ta til s�n taka og gefa �slendingum t�kif�ri til a� leggja sitt af m�rkum til a�sto�ar �eim sem ekki hafa a�gang a� hreinu vatni. Einn handgrafinn brunnur kostar um 180.000 kr�nur.

 

N�nar 



V�gv�llurinn � �ganda - umfer�in


eftir Konr�� Gu�j�nsson starfsnema � Kampala

 

� umd�misskrifstofum �r�unarsamvinnustofnunar �slands � Malav�, M�samb�k og �ganda starfa �r�r starfsnemar sem l�kt og undanfarin �r hafa fallist � bei�ni Heimslj�ss um pistlaskrif �ann t�ma sem �eir dvelja � samstarfsl�ndum �slendinga.  

Umfer�in � Kamapa er dau�ans alvara. Lj�smynd: gunnisal

Eitt sinn var �g a� b��a eftir "taxi" (14 far�ega sendifer�ab�lar sem gegna sama hlutverki og str�t� � �slandi) seint um kv�ld � Kampala. Allt � einu s� �g �t undan m�r a� jeppi kemur � fullri fer� og keyrir beint � vegfaranda sem var a� ganga yfir g�tuna. H�ggi� var gr��arlega �ungt, ma�urinn kasta�ist upp � lofti� og enda�i utan vegar. Margir myndu kalla �a� kraftaverk ef ma�urinn hef�i lifa� af. � me�an keyr�i jeppinn � burtu og a�rir vegfarendur virku�u frekar r�legir yfir �essum �sk�pum. Nokkrum sek�ndum  s��ar kom "taxi" sem �g settist upp �, mj�g treglega ��. B�lstj�rinn s� hversu brug�i� m�r var og hl�. �� sag�i hann: "�essi �arna? Hann mun ekki standa upp."

 

�a� fyrsta sem kemur upp � hugann er a� f�lki s� nokku� sama um l�f annarra, en �a� er ekki alveg svo einfalt. Umfer�arslys � �ganda eru gr��arlega algeng og �v� mi�ur eru slys l�kt og �etta daglegt brau�. � �a� minnsta 3,124 manns l�tust �ri� 2012 og 13,137 sl�su�ust alvarlega.

 

Orsakirnar eru margv�slegar. Umfer�arreglur eru n�nast engar, �a� er frekar h�gt a� tala um �umalputtareglur, sem eru helst tv�r: Fyrstur kemur, fyrstur f�r og a� keyrt er vinstra megin. Anna� er algj�rum tilviljunum h�� og sumir segja a� besta r��i� � umfer�inni s� a� b�ast vi� �v� a� a�rir geti teki� upp � hverju sem er, hven�r sem er.

�a� er ekki bara umfer�armenningin sem er sl�m. V��a eru vegir sl�mir og �eim illa haldi� vi�. Einnig er l�sing � vegum n�nast engin, einnig � borgum og b�jum. Vegakerfi� � h�fu�borginni Kampala er l�ngu sprungi� utan af s�r og stundum l�tur h�n �t fyrir a� vera ein st�r umfer�arteppa. �a� ���ir �� a� f�lk er frekar �ruggt inni � b�lum �ar sem hra�inn � borginni er yfirleitt mj�g l�till.

 

Umfer�arteppurnar hafa �� aflei�ingu a� "boda-boda", m�torhj�l sem virka eins og leigub�lar heima � �slandi, er gr��arlega vins�ll fer�am�ti og er ��tla� a� um 250.000 sl�k s�u � Kampala einni. Gallinn er s� a� �au eru gr��arlega h�ttuleg og hefur veri� tala� um a� 2-3 l�tist af v�ldum �eirra � hverjum degi � Kampala og eru �� �taldir �eir sem slasast alvarlega. N�nast enginn rammi er utan um starfsemi boda-boda, margir �kumenn �eirra eru ��j�lfa�ir, �eir vir�ast mega gera hva� sem �eim s�nist � umfer�inni og algengt er a� �eir misnoti �fengi og �nnur v�muefni � vinnut�ma.

 

Umfer�in hefur svo �nnur margv�sleg og sl�m �hrif, sem draga �r l�fsg��um. Umfer�arteppurnar gera �a� a� verkum a� fer�at�mi er oft gr��arlegur. �a� getur t.d. teki� meira en 2 klukkustundir a� komast t�plega 40 k�l�metra lei� fr� flugvellinum � Entebbe til Kampala. �essi mikla umfer� ���ir einnig mikla mengun me� tilheyrandi heilsufarsvandam�lum.

 

Umfer�ar�ryggi f�r mj�g litla athygli �eirra sem standa a� �r�unara�sto� � �ganda og sennilega annarssta�ar � heiminum. Afleitt �stand umfer�arm�la � �ganda undirstrikar �� vel hversu margv�sleg vandam�l f�t�k l�nd �urfa a� klj�st vi�. G�ti �a� l�ka undirstrika� a� yfirv�ld og veitendur �r�unara�sto�ar �urfi a� hugsa �t fyrir rammann og �a� s�u st�r vandam�l sem gleymast? �� ekki endilega tengd umfer� og umfer�ar�ryggi.

 

 

facebook
UM VEFT�MARITI�

Veft�marit um �r�unarm�l er gefi� �t af �r�unarsamvinnustofnun �slands. Ritinu er �tla� a� gl��a umr��u um �r�unarm�l og gefa �hugas�mum kost � a� fylgjast me� �v� sem h�st ber hverju sinni. Efni veft�maritsins �arf ekki endilega a� endurspegla stefnu �SS�.

 

Skr�i� ykkur � �skrift � heimas��unni, www.iceida.is og l�ti� vinsamlegast a�ra me� �huga � �r�unarm�lum vita af tilvist veft�maritsins. Allar �bendingar um efni eru vel �egnar.

 

�eir sem vilja senda okkur �bendingu um efni e�a afskr� sig af netfangalista eru vinsamlegast be�nir um a� senda sl�k erindi � netfangi� [email protected]. Ritstj�ri er Gunnar Salvarsson, [email protected]

.

Vi� bi�jumst velvir�ingar � �v� a� geta ekki nota� �slenskar g�salapp�r � vi�t�lum en bandar�skt sni�m�t Veft�maritsins leyfir ekki notkun �eirra.

 

Bestu kve�jur, �tg�fu- og kynningardeild �SS�

 

ISSN 1670-8105