Grunnsk�lan�m � �ganda og stu�ningur �slendinga � Kalangala
- eftir �rna Helgason verkefnastj�ra � �ganda
|
Sk�last�lka � Kalangala. Lj�smynd: gunnisal.
|
Ni�urst��ur samr�mdra pr�fa � grunn- og framhaldssk�lum � �ganda liggja fyrir � febr�ar � hverju �ri og eru �� birtar opinberlega. Mikill �hugi r�kir um ni�urst��urnar og umr��ur og vangaveltur um sk�lam�l n�r heltaka �j��ina. Dagbl�� eru full af umfj�llun um sk�lam�l fr� �llum hugsanlegum sj�narhornum, langir listar yfir �rangur einstaklinga og einstakra sk�la eru birtir og allskonar s�gur sag�ar fr� sk�lastarfi l��andi �rs. Mest er �etta � j�kv��u n�tunum me� skemmtilegum fr�s�gnum �r mannl�finu, en um lei� eru veikleikarnir � sk�lakerfinu � �ganda dregnir fram � dagslj�si�.
Grunnsk�lamenntun fyrir alla
"Grunnmenntun fyrir alla" hefur veri� � stefnuskr� stj�rnvalda � �ganda fr� �v� a� forseti landsins, Yoweri Museveni, bo�a�i �ri� 1997 a� �ll b�rn � aldrinu sj� til fj�rt�n �ra �ttu r�tt � �keypis grunnsk�lamenntun � sj� �r og var �ganda me�al fyrstu r�kja � Afr�ku sunnan Sahara a� taka upp sl�kt kerfi. � upphafi var reyndar mi�a� vi� a� �essi r�ttur n��i a�eins til fj�gurra barna � hverri fj�lskyldu, en ��r takmarkanir voru aflag�ar flj�tlega eftir innlei�ingu. Og vi�br�g� �j��arinna l�tu ekki � s�r standa �v� fj�ldi skr��ra nemenda � grunnsk�lum j�kst strax um 73% � milli �ra, �r 3.1 millj�num barna �ri� 1996 � 5.3 millj�nir barna �ri� 1997.
En or�in t�m dug�u skammt til a� standa undir �essum �formum, og stj�rnv�ld � �ganda gripu til margv�slegra a�ger�a til a� m�ta �essari aukningu innan grunnsk�lakerfisins. Me�al �ess sem �urfti a� gera var a� styrkja innvi�ina, byggja n�ja sk�la, st�kka sk�la sem fyrir voru � landinu, fj�lga kennurum og auka �tg�fu � kennslub�kum og ��rum nau�synlegum n�msg�gnum. Til a� standa straum af kostna�i vi� n�ja grunnsk�lakerfi� var hlutdeild menntunar � fj�rl�gum r�kisins aukin verulega �r 13.7% �ri� 1990 � 24.7% �ri� 1998, auk �ess sem gjafa�j��irnar studdu �taki�. Sem d�mi um �ensluna sem �tti s�r sta� � �essum t�ma m� nefna a� � �rabilinu 1996 til 2003 voru bygg�ir r�mlega 5000 n�ir grunnsk�lar � �ganda sem var um 60% aukning, og fj�ldi grunnsk�lakennara � landinu j�kst �r um 80.000 � 145.000,sem er n�r 80% fj�lgun.
�ratuginn fyrir innlei�ingu grunnmenntunar fyrir alla, 1986 - 1997, var a�eins um 40% barna � grunnsk�laaldri � �ganda skr�� � sk�la. Eftir 1997 ur�u strax miklar breytingar �ar �, og um t�ma g�fu talningar til kynna 124% skr�ningu, sem kom til af �v� a� mikill fj�ldi einstaklinga sem ekki h�f�u fengi� t�kif�ri til a� stunda grunnsk�lan�m � s�num t�ma, skr��u sig einnig � sk�la og h�fu n�m. A� �essu leyti var �rangurinn afar g��ur og samkv�mt n�legum t�lum fr� �rinu 2011 voru 97.2% st�lkna og 96.3% drengja skr�� � sk�la e�a � 96.7% allra barna � grunnsk�laaldri � �ganda.
Brottfall og n�mslei�i
Margt bendir til �ess a� hin mikla �ensla grunnsk�lakerfisins hafi komi� ni�ur � g��um menntunar sem bo�i� er upp �. �eir m�likvar�ar sem almennt eru nota�ir til a� m�la g��i menntunar versnu�u verulega strax eftir breytingarnar og sumir hafa ekki batna� � �eim 15 �rum sem li�in eru. M� �ar t.d. nefna fj�lda nemenda � hvern kennara, sem er n� 1:54, skortur � g��um kennurum m.a. vegna l�gra launa. og s� sta�reynd a� � hverjum sk�ladegi m�ta 25-50% af kennurum ekki til kennslu. Sem d�mi um �etta m� nefna a� af 2.2 millj�num barna � �rganginum sem h�f grunnsk�lan�m �ri� 1997 voru einungis 490.000 sem luku grunnsk�lapr�fi �ri� 2003 e�a a�eins um fj�r�ungur. Hlutfall �eirra sem lj�ka sj� �ra grunnsk�lan�mi hefur h�kka� jafnt og ��tt s��an og er n� um 64%. �a� er samt ��s�ttanlega l�gt hlutfall. Ein megin�st��a fyrir �essu mikla brottfalli er talinn vera n�mslei�i, sem ekki �arf a� koma � �vart �ar sem a�st��ur til a� stunda n�m eru v��ast hvar sl�mar, erfitt a� komast � t�ri vi� kennslub�kur og kennarar eru �hugalausir e�a einfaldlega ekki til sta�ar � sk�lunum. En auk mikils brottfalls benda t�lur til �ess a� a�eins um 50% af b�rnum � sj�tta og n�sts��asta bekk grunnsk�la s�u or�in l�s og skrifandi.
Af framans�g�u er lj�st a� �a� v��a pottur brotinn � grunnsk�lam�lum � �ganda �r�tt fyrir einbeittan vilja stj�rnvalda til a� auka a�gengi a� grunnmenntun. En �ess ber a� g�ta, a� �r�tt fyrir allt hefur mikill �rangur n��st � li�num �rum, og �standi� stefnir st��ugt � betra horf.
�SS� hefur um �rabil stutt h�ra�s�r�unar��tlun Kalangala h�ra�s me� �a� a� markmi�i a� draga �r f�t�kt og stu�la a� sj�lfb�ri og jafnr��i � efnahags- og f�lagslegri uppbyggingu � h�ra�inu. Stu�ningur �SS� Vi� framkv�md h�ra�s�r�unar��tlunarinnar beinist me�al annars a� grunnsk�lamenntun � h�ra�inu.
Stu�ningur �SS� � Kalangala
Ben Twikizire er f�lagsfr��ingur a� mennt og starfar n� sem s�rfr��ingur vi� eftirlit me� framkv�md og �rangri verkefna �SS� � �ganda. Ben var um �rabil starfsma�ur h�ra�stj�rnarinnar � Kalangala og um t�ma a�sto�arsveitarstj�ri, og �ekkir �v� innvi�i Kalangala h�ra�s og st��u m�la �ar betur en margur. �g forvitna�ist um �a� hj� Ben hvernig sk�larnir � Kalangala hef�u sta�i� sig � n�afst��num samr�mdum pr�fum � samanbur�i vi� sk�la � ��rum landshlutum, og hvort hann teldi a� stu�ningur �SS� vi� grunnsk�lamenntun � h�ra�inu � undanf�rnum �rum hef�i skila� s�r me� einhverjum m�lanlegum h�tti.
"Fram undir 2006 var �rangur �r samr�mdu pr�funum (PLE) fyrir Kalangalah�ra� �vallt frekar slakur � samanbur�i vi� landsme�altali� og olli �etta h�ra�syfirv�ldum og foreldrum miklum �hyggjum. � �essu hefur or�i� mikil breyting og er Kalangalah�ra� n� n�mer 38 � r��inni af 135 h�ru�um � listanum yfir (bestan) �rangur � samr�mdum pr�fum 2012. �a� er samd�ma �lit �eirra sem best �ekkja til a� �essi g��i �rangur s� ekki s�st a� �akka h�ra�s�r�unarverkefninu � Kalangala og stu�ningi �SS� vi� framkv�md �ess."
Sem d�mi um breytingarnar sem or�i� hafa � s��ustu �rum nefnir Ben a� hlutfall barna sem n��u grunnsk�lapr�fi � Kalangala og �unnu s�r �ar me� r�tt � a� fara � framhaldssk�la var 71% �ri� 2005 en 87,1% �ri� 2012. A� sama skapi hefur hlutfall nemenda, sem �vinna s�r r�tt � fullum sk�lastyrk fr� stj�rnv�ldum me� g��um n�ms�rangri aukist �r 54% �ri� 2005 � 78% �ri� 2012 og hlutfall nemenda sem n� �g�tiseinkunn og �vinna s�r r�tt til a� keppa um pl�ss � bestu framhaldssk�lum landsins f�r �r 4.2% �ri� 2005 � 11.8% �ri� 2008.
A� s��ustu m� nefna, a� fall � grunnsk�lapr�fi � Kalangala h�ra�i hefur fari� �r 10.3% �ri� 2005 � 5.5% �ri� 2012.
�rangurinn � Kalangala er �n�gjulegur, b��i fyrir h�ra�sb�a og fyrir �SS�, og hvatning til a� halda �fram � svipa�ri braut. Fyrir utan byggingu �riggja heimavista til a� auka a�gengi barna a� n�mi, hefur stu�ningur �SS� fyrst og fremst mi�a� a� �v� b�ta n�msumhverfi� fyrir b��i nemendur og kennara. M� �ar nefna margv�slega �j�lfun fyrir kennara, �j�lfun fyrir sk�lastj�rnir, a�sto� vi� a� stofna og skipuleggja starfsemi foreldraf�laga, styrking � �rangureftirliti innan sk�lanna, �tvegun kennslub�ka og annarra kennslugagna og s��ast en ekki s�st stu�ningur vi� skipulagt ��r�tta-, t�nlistar- og leiklistarn�m nemenda. S� ��ttur vill oft ver�a �tundan � fj�rsveltum sk�lum, en er mj�g mikilv�gur til a� gl��a �huga nemenda � n�minu. Allt �etta hefur stu�la� a� �v� a� gera sk�lana a� �hugaver�ari vettvang fyrir b��i kennara og nemendur og �rangurinn l�tur ekki � s�r standa.
Me� �essa g��u reynslu � farteskinu getur �SS� huga� a� �v� a� sty�ja vi� grunnsk�lan�mi� me� svipu�um h�tti � fleiri h�ru�um landsins.
|