GEO
gunnisal
Heimslj�s
veft�marit um �r�unarm�l
6. �rg. 190. tbl.
6. mars 2013

L�fskjarask�rsla S� v�ntanleg � n�stu viku:

Su�ri� r�s up: Framfarir � fj�lbreyttum heimi 

gunnisal
Lj�smynd fr� �ganda: gunnisal

 

L�fskjarask�rsla Sameinu�u �j��anna kemur �t � n�stu viku og ber yfirskriftina - Su�ri� r�s upp: Framfarir � fj�lbreyttum heimi. Eins og titillinn ber me� s�r er sj�num beint a� r�kjum � su�urhveli jar�ar �ar sem gr��arlegar l�fskjarabreytingar hafa or�i� � s��ustu �ruatugum. �flug r�ki r�sa upp � su�rinu og sk�rsluh�fundar velta fyrir s�r �hrifum �eirra breytinga � �r�un heimsins. Sk�rslan ver�ur opinberu� � Mex�k�borg 14. mars a� vi�st�ddum Enrique Pe�a Nieto forseta Mex�k� og Helen Clark framkv�mdastj�ra UNDP - �r�unar��tlunar Sameinu�u �j��anna.

 

Anna� st�rsta hagkerfi� � K�na

Til marks um breytingarnar � su�rinu er bent � a� K�na hafi n� �egar teki� fram �r Japan og st�ti n� a� ��ru st�rsta hagkerfi heims. �ar hafi jafnframt hundru� millj�na manna veri� lyft upp �r f�t�kt. Miklar breytingar hafi or�i� � Indlandi �ar sem sk�punarkraftur frumkv��la s� a� umbreyta framt��armynd �j��arinnar og einnig er nefnt a� � Brasil�u hafi l�fskj�r st�rlega batna� me� auknum al�j��legum samskiptum og �rangursr�kum a�ger�um gegn f�t�kt sem s�u til eftirbreytni fyrir a�rar �j��ir.

 

Framfarir umfram v�ntingar

� greiningu � framf�rum me�al �j��a � su�urhveli eru miklu fleiri nefndar til s�gu, m.a. Tyrkland, Mex�k�, T�land, Su�ur-Afr�ka og Ind�nes�u, allt �j��ir sem fara me� me� s�fellt st�rra hlutverk � al�j��avettvangi. � L�fskjarask�rslunni er greining � r�mlega fj�rut�u �r�unarr�kjum �ar sem framfarir hafa or�i� umfram v�ntingar � s��ustu �ratugum, s�rstaklega �� s��asta �ratuginn. � sk�rslunni er fari� ofan � saumana � ors�kum og aflei�ingum �essa �rangurs og �eim �skorunum sem vi� blasa hj� �j��unum � n�stu �ratugum. H�fundarnir benda � a� hver og ein �essara �j��a hafi s�na einst�ku s�gu og hafi vali� s�r mismunandi brautir � lei� til �r�unar. Engu a� s��ur deili ��r mikilv�gum einkennum og gl�mi vi� m�rg keiml�k vi�fangsefni.

 

N�nar 

Tony Blair tekur til varna fyrir �r�unarsamvinnu

Ni�ursta�a Gleneagle fundarins bergm�lar um alla Afr�ku

gunnisal
Lj�smynd fr� Kampala � �ganda: gunnisal

Tony Blair fyrrverandi fors�tisr��herra Breta skrifar grein � The Observer um s��ustu helgi. �ar tekur kr�ftuglega til varna fyrir framl�g til �r�unarsamvinnu og veitir David Cameron fors�tisr��herra stu�ning � bar�ttu hans fyrir �v� a� r�kisstj�rnin standi vi� fyrirheit s�n um framl�g. Bretar ver�a � gestgjafahlutverki � lei�togafundi G8 r�kjanna sem haldinn ver�ur � Nor�ur-�rlandi � sumar og Blair rifjar upp s��asta fund lei�toganna � Bretlandi - Gleneagles fundinn �ri� 2005 - �ar sem sj�num var einkum beint a� Afr�ku.

 

Blair segir a� j�kv�� ni�ursta�a �ess fundar bergm�li enn um gervalla Afr�ku: s� �kv�r�un a� tv�falda framl�g til �r�unarm�la og l�tta skuldum hafi �r�unarr�kjum hafi umbylt �lfunni.

 

Hr�sar Cameron 

"S� sta�reynd a� f�lk er enn a� tala um Gleaneagles �tta �rum eftir fundinn s�nir a� �a� var r�tt af okkur a� s�na metna�, a� breyta umr��unni. Au�vita� hefur umr��an um �r�unarm�l har�na� fr� �eim t�ma � lj�si �ess a� fj�rveitingar eru takmarka�ar vegna fj�rm�lakreppunnar � Evr�pu. En �a� ver�ur a� segja Bretum til hr�ss og r�kisstj�rn David Camerons a� jafnvel � �essum a�st��um hafa �eir haldi� uppi stu�ningi vi� Afr�ku og �r�unarm�l," skrifar Tony Blair.

 

L�klegt er tali� a� nokkur G8 r�kjanna falli fr� sam�ykktum um stu�ning vi� �r�unara�sto� og � Bretlandi heyrast raddir �ingmanna sem heimta ni�urskur� � framl�gum. Samsteypustj�rnin sem n� situr � Bretlandi, stj�rn �haldsflokksins og Frj�lslynda flokksins, hefur tala� fyrir �v� a� Bretar n�i 0.7% vi�mi�i Sameinu�u �j��anna �ri� 2015 en stj�rnin hefur enn ekki lagt fram frumvarp til a� l�gfesta �ann �setning.

 

Mikill �rangur

Blair skrifar: "�g vil svara �eim sem hafa efasemdir um �r�unarsamvinnu - �eir sem telja a� h�n komi ekki a� gagni e�a s� umvafin spillingu. L�tum � sta�reyndirnar. �r�unarf� fr� Bretlandi hefur � s��ustu tveimur �rum komi� fimm milj�num barna � grunnsk�la og sex millj�nir manna � ney�arsv��um hafa fengi� a�gang a� matv�lum." Hann b�tir vi� a� myndin af sveltandi afr�sku barni gefi ranga mynd af �lfunni. "� Vesturl�ndum erum vi� a� berjast vi� a� n� hagvexti upp � eins stafa t�lu � sama t�ma og Afr�ku�j��ir eru n�r �v� a� vera me� tveggja stafa t�lu. � Afr�ku er hagv�xtur einna h�stur � heiminum. �a� m� a� einhverju leyti rekja til samkomulagsins � Gleneagles."

 

Justin Forsyth framkv�mdastj�ri Save The Children tekur undir me� Tony Blair og segir a� � n�stu �ratugum ver�i unnt a� sj� fyrir endann � barnadau�a vegna vann�ringar og ni�urgangspesta. "�a� hefur aldrei ��ur veri� m�guleiki. Og �a� er a� hluta til vegna Gleneagles. Vi� ver�um a� byggja � �eirri sam�ykkt. �a� v�ri mikil sk�mm ef �j��arlei�togar guggni � �v�.

 





Stj�rnm�lask�rendur �ttast �t�k ver�i kosi� � n�

Enn be�i� �rslita � kosningunum � Ken�a

 

  

Tafir hafa or�i� � talningu atkv��a � forseta-, �ing- og sveitastj�rnarkosnunum � Ken�a vegna bilana � rafr�nu kosningakerfi og kj�rstj�rn hefur be�i� almenning a� s�na bi�lund. Uhuru Kenyatta hefur samkv�mt s��ustu t�lum fengi� 53% atkv��a � forsetakosningunum en helsti andst��ingur hans, Raila Odinga, er me� stu�ning 42% kj�senda. Ver�i ni�ursta�an �essi �arf ekki a� kj�sa aftur en stj�rnm�lask�rendur �ttast a� � annarri umfer� forsetakosninga kunni a� koma � n� til bl��ugra �taka l�kt og ger�ist � kosningunum fyrir fimm �rum. Kenytta � yfir h�f�i s�r �k�ru Al�j��agl�pad�mst�lsins � Haag vegna �eir�anna eftir s��ustu kosningar en �� l�tu alls um ellefu hundru� manns l�fi�.

Kynning � �r�unarp�l�t�k

Norski �r�unarm�lar��herrann � yfirrei� um landi�

NORAD
�r�unarh�si� � mi�borg Osl�ar - fr��slusetur fyrir sk�lanemendur um �r�unarm�l. Lj�smynd: NORAD

 

Heikki Holm�s r��herra �r�unarm�la � Noregi fer senn � yfirrei� um landi� til �ess a� tala um stefnu norskra stj�rnvalda � �r�unarm�lum. � fer�inni er �tlunin er r��a �leitnar spurningar eins og ��r hva� felist � norskri �r�unarp�l�t�k, hva�a hagsmunir og gildi liggi til grundvallar stefnunni � �r�unarm�lum, hva�a skyldur Noregur hefur gagnvart stu�ningi vi� f�t�kasta f�lki� � heiminum, og hva�a gildi hafi j�fnu�ur, jafnr�tti og a�gengi a� orku fyrir �r�un samf�laga.

 

Eins �rs verkefni

Kynningarherfer� r��herrans er s�rstakt verkefni til eins �rs, sett � laggirnar � �v� skyni a� �rva �huga og umr��u um stefnu Nor�manna � �r�unarm�lum. Fram kemur � Bistandsaktuelt a� 900 ��sundum norskra kr�na s� vari� til verkefnisins � �rinu - e�a t�plega 20 millj�num �slenskra kr�na.

 

Fram kemur � fr�ttinni a� frj�ls f�lagasamt�k f�i �r opinberum sj��um �rlega r�mlega 90 millj�nir norskra kr�na - e�a t�plega 200 millj�nir �slenskra kr�na - til a� halda � lofti umr��u um �r�unarm�l. Aukin heldur rekur NORAD svokalla� "�r�unarh�s" � mi�borg Osl�ar �ar sem sk�lanemendum gefst kostur a� f� inns�n inn � �r�unarm�l, gefi� er �t t�mariti� Bistandsaktuelt sem fjallar um �r�unarm�l, og utanr�kisr��uneyti� er me� umr��uvettvang um m�laflokkinn sem kallast Refleks.

  

��tlun um al�j��lega �r�unarsamvinnu �slands l�g� fram:

Fimm samstarfsr�ki �slendinga � �r�unarsamvinnu

gunnisal

 

� �ings�lyktunartill�gu a� n�rri ��tlun um al�j��lega �r�unarsamvinnu �slands sem �ssur Skarph��insson utanr�kisr��herra tala�i fyrir � s��ustu viku � Al�ingi eru tilgreind fimm samstarfsr�ki �slendinga � �r�unarm�lum, Afganistan, Malav�, M�samb�k, Palest�na og �ganda.  � kafla sem er heiti� "L�nd og sv��asamstarf" er ger� fyrir fyrir samstarfs�j��unum me� eftirfarandi h�tti:

 

"�hersla ver�ur l�g� � a�sto� vi� �au r�ki og landsv��i �ar sem f�t�kt og ney� er hva� mest. Afganistan, Malav�, M�samb�k og �ganda eru �ll � h�pi f�t�kustu �r�unarr�kjanna og mikil ��rf er � efnahagslegri og f�lagslegri a�sto� � Palest�nu. A�st��ur � �llum �essum l�ndum eru erfi�ar, en af �l�kum toga og eru sum �eirra � h�pi �st��ugra r�kja.

� Malav�, M�samb�k og �ganda r�kir meiri st��ugleiki � efnahags- og stj�rnm�lum en � Afganistan og � Palest�nu �ar sem framvinda endurreisnar og uppbyggingar litast af erfi�u �standi � svi�i �ryggism�la og p�lit�skum �t�kum.

 

Afr�kur�kin �rj�

A�sto� vi� Afr�kur�kin �rj� byggist � �eim grunni a� ��rfin fyrir a�sto� er mikil og �SS� hefur langa reynslu � �eim �llum. �ar sem �stand � �essum l�ndum er nokku� tryggt getur samvinna vi� �au byggst � langt�ma��tlunum sem eru unnar og framkv�mdar � samstarfi vi� stj�rnv�ld �eirra. Ger� hefur veri� s�rst�k samstarfs��tlun fyrir Malav� �ar sem a�sto� �slands grundvallast � �herslum og ��rfum Malav� eins og fram kemur � �r�unar��tlunum landsins. Unni� er a� sams konar ��tlun fyrir M�samb�k og �ganda. 

 

� framkv�md �r�unarstarfs ver�ur stu�st vi� heimildir �r�unarsamvinnulaga sem gera �SS� f�rt a� koma a� vi�fangsefnum s�num me� �eim a�fer�um sem best henta hverju sinni, svo sem me� ��ttt�ku � verkefnasto�um (e. programmes) og sam- og k�rfufj�rm�gnun � samstarfi vi� a�ra veitendur a�sto�ar. R�k �hersla ver�ur l�g� � a� fylgja vi�urkenndu verklagi � al�j��legri �r�unarsamvinnu. Vi� val � vi�fangsefnum ver�ur l�g� �hersla � a� grundv�llur �rangurs og sj�lfb�rni verkefna er sam�byrg� og gagnkv�m geta samstarfsr�kjanna til a� veita og taka vi� a�sto�. 

 

Str��shrj��u r�kin tv�

Gagnvart Afganistan og Palest�nu munu ��tlanir gera r�� fyrir breyttum ��rfum eftir �v� sem �standi� �r�ast. � �essum l�ndum hafa �slensk stj�rnv�ld ekki st��uga vi�veru. Fyrir viki� fer a�sto�in fram � samstarfi vi� ��r al�j��astofnanir og f�lagasamt�k sem �ar starfa, annars vegar me� framl�gum til sj��a e�a einstakra verkefna sem unnin eru � �eirra vegum, hins vegar me� st�rfum �slenskra s�rfr��inga � vettvangi. Ger� hefur veri� a�ger�a��tlun fyrir Palest�nu sem framfylgt ver�ur � t�mabilinu. ��tlunin byggist m.a. � �lyktun Al�ingis fr� 29. n�vember um vi�urkenningu �slenskra stj�rnvalda � Palest�nu sem sj�lfst��u og fullvalda r�ki. �hersla � ofangreind l�nd �tilokar ekki a� sinnt ver�i verkefnum gagnvart ��rum r�kjum. ��tttaka � starfi r�kjah�pa getur t.d. veri� mikilv�g framgangi verkefna � �eim �herslusvi�um sem �sland sty�ur. Me� �a� � huga tekur �SS� ��tt � sv��asamstarfi � s�num �herslusvi�um, einkum � Afr�ku sunnan Sahara. S�rstaklega ver�a m�ta�ar �herslur og vi�mi� um ��ttt�ku � sv��asamstarfi og marghli�a samstarfi � fiskim�lum og stefnu um sv��asamstarf � jar�hitam�lum framfylgt. Megin�herslur � samstarfi vi� r�kin fimm eru settar fram � eftirfarandi yfirliti.

 

Endursko�un og greining

S�breytilegar a�st��ur kalla � reglubundna endursko�un � �eim l�ndum sem �egar er unni� �. Meginmarkmi�i� er a� sem best samsv�run s� milli �arfa � samstarfsl�ndum og styrkleika �slands. Gert er r�� fyrir a� ger� ver�i greining � n�verandi og m�gulegum samstarfsl�ndum sem liggi fyrir vi� n�stu endursko�un �r�unarsamvinnu��tlunar."

  

Jar�hitam�l r�dd � fundi utanr�kisr��herra og framkv�mdastj�ra Al�j��abankans

utn
Lj�smynd: UTN

  

�ssur Skarph��insson utanr�kisr��herra �tti � g�r fund me� Sri Mulyani Indrawati framkv�mdastj�ra Al�j��abankans. H�n er fyrrverandi fj�rm�lar��herra Ind�nes�u og hefur veri� framkv�mdastj�ri bankans fr� �v� � j�n� 2010. Jar�hitam�l � Afr�ku voru helsta umr��uefni �eirra � fundinum eins og fram kemur i fr�tt � vef r��uneytisins. �etta er � fyrsta sinn sem framkv�mdastj�ri Al�j��abankans heims�kir �sland, en Sri Mulyani Indrawati flutti � morgun �varp � al�j��legri jar�hitar��stefnu � H�rpu. 

 

N�nar

-

N�r 500 millj�n dollara jar�varmasj��ur/ Mbl.is 

 

L�f og menning � L�anda

- fyrirlestur hj� Mannfr��ingaf�laginu

 

Mannfr��if�lagi� b��ur til fyrirlestrar �ri�judaginn 12. mars kl. 20 � Reykjav�kurAkadem�unni, Hringbraut 121, 4. h��. �� mun P�tur Waldorff, PhD nemi � mannfr��i vi� McGill University, flytja erindi� L�f og menning � L�anda, h�fu�borg Ang�la, eftir str��.

 

"Eftir a� 27 �ra langri borgarastyrj�ld lauk �ri� 2002 � hinu ol�ur�ka Ang�la, hefur �etta fyrrum str��shrj��a r�ki veri� me� einn mesta hagv�xt heims. Gr��inn af �essum g���rist�mum hefur hins vegar safnast � hendur f�rra �tvaldra og ekki skila� s�r sem skyldi til hins almenna borgara.

 

L�anda, h�fu�borg Ang�la, var upphaflega bygg� af port�g�lskum n�lenduherrum fyrir um 350 000 manns, en � dag b�a um 6 millj�nir manna � borginni. �st��an fyrir �essari g�furlegu borgarv��ingu var s� a� borgin var ein af f�um st��um � landinu sem var tilt�lulega �ruggur � me�an a� � str��inu st��. �etta var� til �ess a� f�lk fluttist � miklum m�li � borgina, sem er einnig vagga hins ang�lska hagkerfis, b��i hins opinbera og hins svokalla�a svarta hagkerfis, og b��ur �v� upp � �mis t�kif�ri sem ekki er a� finna � sveitum landsins. 


N� er �a� or�i� svo a� yfirv�ld vilja �r�a og byggja upp hi� n�ja Ang�la eftir str��, me� n�rri stj�rnarskr�, n�jum l�gum og g�furlegri uppbyggingu � innvi�um landsins sem og n�jum vi�skipta- og l�nasamningum vi� K�na, Brasil�u og Port�gal. Hluti af �r�unar��tluninni er a� endurbyggja f�t�krahverfin, sem 80% borgarb�a b�a �, � n�rri og �r�a�ri mynd. Notu� hafa veri� n� l�g sem hafa gert r�ki� a� eiganda allra �skr��ra landareigna til �ess a� flytja f�lk � brott og ry�ja ni�ur h�sum. En meirihluti borgarb�a b�r � landi sem skilgreint er sem �formlegt og �skr��. F�lk er flutt ney�arflutningum �t � ja�ar borgarinnar, enn lengra fr� grunn�j�nustu, sk�lum, heilbrig�is�j�nustu og m�rku�um sem sj� meirihluta borgarb�a fyrir l�fsvi�urv�ri. 

 

Fyrirlesturinn fjallar um samf�lag og l�f L�andab�a eftir str�� og hvernig f�lk bjargar s�r �egar a� opinbera kerfi� er ekki til sta�ar til �ess a� bj��a upp � lausnir, t.d. vi� veitingu grunn�j�nustu � bor� vi� vatn og rafmagn."

 

 

 

�hugavert

-
-
-
-

PRESS FREEDOM INDEX 2013/ Reporters Without Borders 

-

Are women the secret weapon in the battle for food security?, eftir Les Roopanarine/ The Guardian 

-

Defence of Aid to the Afgan Government, eftir Justin Sandefur/ CGD 

-

'50 years of Development Planning in Africa:' eftir Carlos Lopes/ NAIForum 

-

The Present Development Debate and Beyond/ UNU-WIDER 

-

In Defence of Aid and 0.7%, eftir Amy Dodd/ HuffingtonPost 

-

BETTER WORLD CAMPAIGN - INDEX OF PUBLIC OPINION ON INTERNATIONAL ISSUES AND THE UNITED NATIONS/ BetterWorldCampaign 

-

2013 Global MDG Conference - Making the MDGs Work/ UNDP 

-

9 Kids Who Beat Hunger/ WFP 

-

The Case for Localizing Aid Stories/ AViewFromTheCave 

-

When the fragile speak: can they help to build a new vision for development?, eftir Ricardo Santos/ IDS

-

Understanding resilience/ IRIN

-

Ulighed er vor tids st�rste trussel, eftir Ingeborg Overby Gaarde/ U-Landsnyt

-

Obesity worldwide: the map of the world's weight/ TheGurdian

-

Burkina Faso stages Africa's film festival with a conscience/ TheGuardian

 

THE CUT (Trailer) english subtitles
THE CUT (Trailer) english subtitles
-

7 photos that reveal what families eat in one week/ OxfamAmerica 

-

Universal Health Coverage: A Movement Gains Steam, eftir Nicole Klingen/ Al�j��abankablogg 

-

Vefriti� Wider Angle - febr�ar 2013/ UNU-Wider 

-

Three Global Priorities for Women and Girls, eftir Jim Young Kim/ HuffingtonPost 

Think EQUAL for Women and Girls
Think EQUAL for Women and Girls

-

The Post-2015 "golden thread" must weave in a global strand, eftir Jusharma/ Jusharmablogg 

-

What Makes a Person Good? We Asked Teens from Around the World/ Al�j��abankablogg

-

CSIS report: Refocus aid on private sector/ Devex 

-

Er ulighed eller ligegyldighed problemet?, eftir Uffe Torm/ U-landsnyt 

-

Kina og Indias nye roller i Afrika/ Bistandsaktuelt 

-

Can Obama bend it like Bono?. eftir Andy Sumner 

 

Fr��igreinar


Fr�ttir og fr�ttask�ringar

-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
Sendiherra afhendir tr�na�arbr�f � M�samb�k
 
Mar�a Erla Marelsd�ttir sendiherra afhenti 14. febr�ar s��astli�inn Armando Guebuza, forseta M�samb�k, tr�na�arbr�f sitt sem sendiherra �slands gagnvart M�samb�k me� a�setur � Reykjav�k.

Samstarf �slands og M�samb�k � svi�i �r�unarsamvinnu hefur vara� � r�man �ratug, en �ar var fyrsta sendir�� �slands � Afr�ku opna� �ri� 2001. � samtali forseta og sendiherra eftir ath�fnina �akka�i forseti �slendingum samvinnuna og stu�ning s��astli�inna �ra sem hef�i reynst �j��inni d�rm�tur. 
 
 
 
Valdefling kvenna eflir bar�ttu gegn hungri

"A� deila v�ldum me� konum er � rauninni a� stytta s�r lei� � bar�ttunni gegn hungri og vann�ringu," sag�i Olivier De Schutter, erindreki Sameinu�u �j��anna um r�ttinn til f��u �egar hann kynnti Mannr�ttindar��i samtakanna � Genf sk�rslu s�na � d�gunum. Hann hvatti r�kisstj�rnir heims til a� laga ��tlanir til a� tryggja f��u �ryggi me� �a� � hug a� takast � vi� menningarlegar hindranir og endursko�a hlutverkaskiptingu � milli kvenna og karla.
 

Grunnsk�lan�m � �ganda og stu�ningur �slendinga � Kalangala

- eftir �rna Helgason verkefnastj�ra � �ganda

 

 

gunnisal
Sk�last�lka � Kalangala. Lj�smynd: gunnisal.

 

Ni�urst��ur samr�mdra pr�fa � grunn- og framhaldssk�lum � �ganda liggja fyrir � febr�ar � hverju �ri og eru �� birtar opinberlega. Mikill �hugi r�kir um ni�urst��urnar og umr��ur og vangaveltur um sk�lam�l n�r heltaka �j��ina. Dagbl�� eru full af umfj�llun um sk�lam�l fr� �llum hugsanlegum sj�narhornum, langir listar yfir �rangur einstaklinga og einstakra sk�la eru birtir og allskonar s�gur sag�ar fr� sk�lastarfi l��andi �rs. Mest er �etta � j�kv��u  n�tunum me� skemmtilegum fr�s�gnum �r mannl�finu, en um lei� eru veikleikarnir � sk�lakerfinu � �ganda dregnir fram � dagslj�si�.

 

Grunnsk�lamenntun fyrir alla 

"Grunnmenntun fyrir alla" hefur veri� � stefnuskr� stj�rnvalda � �ganda fr� �v� a� forseti landsins, Yoweri Museveni, bo�a�i �ri� 1997 a� �ll b�rn � aldrinu sj� til fj�rt�n �ra �ttu r�tt � �keypis grunnsk�lamenntun � sj� �r og var �ganda me�al fyrstu r�kja � Afr�ku sunnan Sahara a� taka upp sl�kt kerfi. � upphafi var reyndar mi�a� vi� a� �essi r�ttur n��i a�eins til fj�gurra barna � hverri fj�lskyldu, en ��r takmarkanir voru aflag�ar flj�tlega eftir innlei�ingu. Og vi�br�g� �j��arinna l�tu ekki � s�r standa �v� fj�ldi skr��ra nemenda � grunnsk�lum j�kst strax um 73% � milli �ra, �r 3.1 millj�num barna �ri� 1996 � 5.3 millj�nir barna �ri� 1997.

 

En or�in t�m dug�u skammt til a� standa undir �essum �formum, og stj�rnv�ld � �ganda gripu til margv�slegra a�ger�a til a� m�ta �essari aukningu innan grunnsk�lakerfisins. Me�al �ess sem �urfti a� gera var a� styrkja innvi�ina, byggja n�ja sk�la, st�kka sk�la sem fyrir voru � landinu, fj�lga kennurum og auka �tg�fu � kennslub�kum og ��rum nau�synlegum n�msg�gnum. Til a� standa straum af kostna�i vi� n�ja grunnsk�lakerfi� var hlutdeild menntunar � fj�rl�gum r�kisins aukin verulega �r 13.7% �ri� 1990 � 24.7% �ri� 1998, auk �ess sem gjafa�j��irnar studdu �taki�. Sem d�mi um �ensluna sem �tti s�r sta� � �essum t�ma m� nefna a� � �rabilinu 1996 til 2003 voru bygg�ir r�mlega 5000 n�ir grunnsk�lar � �ganda sem var um 60% aukning, og fj�ldi grunnsk�lakennara � landinu j�kst �r um 80.000 � 145.000,sem er n�r 80% fj�lgun.

 

�ratuginn fyrir innlei�ingu grunnmenntunar fyrir alla, 1986 - 1997, var a�eins um 40% barna � grunnsk�laaldri � �ganda skr�� � sk�la. Eftir 1997 ur�u strax miklar breytingar �ar �, og um t�ma g�fu talningar til kynna 124% skr�ningu, sem kom til af �v� a� mikill fj�ldi einstaklinga sem ekki h�f�u fengi� t�kif�ri til a� stunda grunnsk�lan�m � s�num t�ma, skr��u sig einnig � sk�la og h�fu n�m. A� �essu leyti  var �rangurinn afar g��ur og samkv�mt n�legum t�lum fr� �rinu 2011 voru 97.2% st�lkna og 96.3% drengja skr�� � sk�la e�a � 96.7% allra barna � grunnsk�laaldri � �ganda.

 

Brottfall og n�mslei�i

Margt bendir til �ess a� hin mikla �ensla grunnsk�lakerfisins hafi komi� ni�ur � g��um menntunar sem bo�i� er upp �. �eir m�likvar�ar sem almennt eru nota�ir til a� m�la g��i menntunar versnu�u verulega strax eftir breytingarnar og sumir hafa ekki batna� � �eim 15 �rum sem li�in eru. M� �ar t.d. nefna fj�lda nemenda � hvern kennara, sem er n� 1:54, skortur � g��um kennurum m.a. vegna l�gra launa. og s� sta�reynd a� � hverjum sk�ladegi m�ta 25-50% af kennurum ekki til kennslu. Sem d�mi um �etta m� nefna a� af 2.2 millj�num barna � �rganginum sem h�f grunnsk�lan�m �ri� 1997 voru einungis 490.000 sem luku grunnsk�lapr�fi �ri� 2003 e�a  a�eins um fj�r�ungur. Hlutfall �eirra sem lj�ka sj� �ra grunnsk�lan�mi hefur h�kka� jafnt og ��tt s��an og er n� um 64%. �a� er samt ��s�ttanlega l�gt hlutfall. Ein megin�st��a fyrir �essu mikla brottfalli er talinn vera n�mslei�i, sem ekki �arf a� koma � �vart �ar sem a�st��ur til a� stunda n�m eru v��ast hvar sl�mar, erfitt a� komast � t�ri vi� kennslub�kur og kennarar eru �hugalausir e�a einfaldlega ekki til sta�ar � sk�lunum. En auk mikils brottfalls benda t�lur til �ess a� a�eins um 50% af b�rnum � sj�tta og n�sts��asta bekk grunnsk�la s�u or�in l�s og skrifandi.

 

Af framans�g�u er lj�st a� �a� v��a pottur brotinn � grunnsk�lam�lum � �ganda �r�tt fyrir einbeittan vilja stj�rnvalda til a� auka a�gengi a� grunnmenntun. En �ess ber a� g�ta, a� �r�tt fyrir allt hefur mikill �rangur n��st � li�num �rum, og �standi� stefnir st��ugt � betra horf.

 

�SS� hefur um �rabil stutt h�ra�s�r�unar��tlun Kalangala h�ra�s me� �a� a� markmi�i a� draga �r f�t�kt og stu�la a� sj�lfb�ri og jafnr��i � efnahags- og f�lagslegri uppbyggingu � h�ra�inu. Stu�ningur �SS� Vi� framkv�md h�ra�s�r�unar��tlunarinnar beinist me�al annars a� grunnsk�lamenntun � h�ra�inu.

 

Stu�ningur �SS� � Kalangala

Ben Twikizire er f�lagsfr��ingur a� mennt og starfar n� sem s�rfr��ingur vi� eftirlit me� framkv�md og �rangri verkefna �SS� � �ganda. Ben var um �rabil starfsma�ur h�ra�stj�rnarinnar � Kalangala og um t�ma a�sto�arsveitarstj�ri, og �ekkir �v� innvi�i Kalangala h�ra�s og st��u m�la �ar betur en margur. �g forvitna�ist um �a� hj� Ben hvernig sk�larnir � Kalangala hef�u sta�i� sig � n�afst��num samr�mdum pr�fum � samanbur�i vi� sk�la � ��rum landshlutum, og hvort hann teldi a� stu�ningur �SS� vi� grunnsk�lamenntun � h�ra�inu � undanf�rnum �rum hef�i skila� s�r me� einhverjum m�lanlegum h�tti.

 

"Fram undir 2006 var �rangur �r samr�mdu pr�funum (PLE) fyrir Kalangalah�ra� �vallt frekar slakur � samanbur�i vi� landsme�altali� og olli �etta h�ra�syfirv�ldum og foreldrum miklum �hyggjum. � �essu hefur or�i� mikil breyting og er Kalangalah�ra� n� n�mer 38 � r��inni af 135 h�ru�um � listanum yfir (bestan) �rangur � samr�mdum pr�fum 2012. �a� er samd�ma �lit �eirra sem best �ekkja til a� �essi g��i �rangur s� ekki s�st a� �akka h�ra�s�r�unarverkefninu � Kalangala og stu�ningi �SS� vi� framkv�md �ess."

 

Sem d�mi um breytingarnar sem or�i� hafa � s��ustu �rum nefnir Ben a� hlutfall barna sem n��u grunnsk�lapr�fi � Kalangala og �unnu s�r �ar me� r�tt � a� fara � framhaldssk�la var 71% �ri� 2005 en 87,1% �ri� 2012. A� sama skapi hefur hlutfall nemenda, sem �vinna s�r r�tt � fullum sk�lastyrk fr� stj�rnv�ldum me� g��um n�ms�rangri aukist �r 54% �ri� 2005 � 78% �ri� 2012 og hlutfall nemenda sem n� �g�tiseinkunn og �vinna s�r r�tt til a� keppa um pl�ss � bestu framhaldssk�lum landsins f�r �r 4.2% �ri� 2005 � 11.8% �ri� 2008. 

 

A� s��ustu m� nefna, a� fall � grunnsk�lapr�fi � Kalangala h�ra�i hefur fari� �r 10.3% �ri� 2005 � 5.5% �ri� 2012. 

�rangurinn � Kalangala er �n�gjulegur, b��i fyrir h�ra�sb�a og fyrir �SS�, og hvatning til a� halda �fram � svipa�ri braut. Fyrir utan byggingu �riggja heimavista til a� auka a�gengi barna a� n�mi, hefur stu�ningur �SS� fyrst og fremst mi�a� a� �v� b�ta n�msumhverfi� fyrir b��i nemendur og kennara. M� �ar nefna margv�slega �j�lfun fyrir kennara, �j�lfun fyrir sk�lastj�rnir, a�sto� vi� a� stofna og skipuleggja starfsemi foreldraf�laga, styrking � �rangureftirliti innan sk�lanna, �tvegun kennslub�ka og annarra kennslugagna og s��ast en ekki s�st stu�ningur vi� skipulagt ��r�tta-, t�nlistar- og leiklistarn�m nemenda. S� ��ttur vill oft ver�a �tundan � fj�rsveltum sk�lum, en er mj�g mikilv�gur til a� gl��a �huga nemenda � n�minu. Allt �etta hefur stu�la� a� �v� a� gera sk�lana a� �hugaver�ari vettvang fyrir b��i kennara og nemendur og �rangurinn l�tur ekki � s�r standa.

 

Me� �essa g��u reynslu � farteskinu getur �SS� huga� a� �v� a� sty�ja vi� grunnsk�lan�mi� me� svipu�um h�tti � fleiri h�ru�um landsins. 

 

 

facebook
UM VEFT�MARITI�

Veft�marit um �r�unarm�l er gefi� �t af �r�unarsamvinnustofnun �slands. Ritinu er �tla� a� gl��a umr��u um �r�unarm�l og gefa �hugas�mum kost � a� fylgjast me� �v� sem h�st ber hverju sinni. Efni veft�maritsins �arf ekki endilega a� endurspegla stefnu �SS�.

 

Skr�i� ykkur � �skrift � heimas��unni, www.iceida.is og l�ti� vinsamlegast a�ra me� �huga � �r�unarm�lum vita af tilvist veft�maritsins. Allar �bendingar um efni eru vel �egnar.

 

�eir sem vilja senda okkur �bendingu um efni e�a afskr� sig af netfangalista eru vinsamlegast be�nir um a� senda sl�k erindi � netfangi� iceida@iceida.is. Ritstj�ri er Gunnar Salvarsson, gsal@iceida.is

.

Vi� bi�jumst velvir�ingar � �v� a� geta ekki nota� �slenskar g�salapp�r � vi�t�lum en bandar�skt sni�m�t Veft�maritsins leyfir ekki notkun �eirra.

 

Bestu kve�jur, �tg�fu- og kynningardeild �SS�

 

ISSN 1670-8105