malstofa
logo
Veft�marit um
�r�unarm�l
4. �rg. 136. tbl.
2. n�vember 2011
 
Fulltr�ar Al�j��abankans kynna s�r n�tingu jar�hita og lei�ir � samstarfi vi� �slendinga

jardhitasendinefnd
Sendinefnd Al�j��abankans �samt fulltr�um utanr�kisr��uneytis og �SS� � Hellishei�arvirkjun � g�r. Lj�smynd: Kristj�n Bjarnar �lafsson.

Fulltr�ar Al�j��abankans eru � heims�kn h�r � landi �essa dagana � vegum utanr�kisr��uneytis � �eim tilgangi a� kanna �msar lei�ir til samstarfs vi� �slendinga � jar�hitam�lum. S. Vijay Iyer, yfirma�ur �eirrar deildar Al�j��abankans sem fer me� m�lefni endurn�janlegrar orku, fer fyrir sendinefndinni en � f�r me� honum eru �msir orkur��gjafar bankans � Afr�ku, n�nar til teki� fr� E���p�u, R�anda og �ganda.

 

A� s�gn Benedikts H�skuldssonar sendifulltr�a � au�linda- og umhverfism�lum r��uneytisins hefur innan Al�j��abankans veri� unni� a� endursko�un � orkustefnu hans. "� stefnu bankans kemur fram a� hann mun leggja � vaxandi m�li �herslu � auki� a�gengi f�lks a� rafmagni og svo hins vegar aukna n�tingu endurn�janlegra orkugjafa. Tilgangur heims�knarinnar til �slands er fyrst og fremst s� a� yfirmenn og s�rfr��ingar bankans � orkum�lum kynni s�r n�tingu �r�un jar�hitam�la � �slandi og kanni um lei� m�gulegt samstarf um a� hra�a n�tingu jar�hita � Austur Afr�ku, til a� byrja me�. � �eim efnum eru b��ir a� sko�a �msar lei�ir til samstarfs og �� me� �a� � huga a� d�pka �a� enn frekar fr� �v� sem er," segir Benedikt.

 

Sendinefndin kom hinga� til lands � m�nudag og � dagskr� hennar er fundir me� fulltr�um helstu jar�hitastofnana �slendinga, svo sem Orkustofnun, �slenskum Orkuranns�knum (�SOR) og Jar�hitask�la H�sk�la Sameinu�u �j��anna. �� eru kynningar fr� verkfr��istofum og orkufyrirt�kjum auk �ess sem sendinefndinni eru s�ndar a�fer�ir til a� n�ta jar�hita beint � atvinnuskyni, t.d. � fisk�urrkun, l�ft�kni og fer�i�na�i.

 

Heims�kninni l�kur � morgun, fimmtudag..

 

7.000.000.000

St�lkubarni� Danica May Camacho sem f�ddist � sj�krah�si � Manila � Filippseyjum sk�mmu fyrir mi�n�tti 31. okt�ber er s�g� vera sj� milljar�asti �b�i jar�ar. Sameinu�u �j��irnar v�ldu barni� en �m�gulegt er a� segja um me� nokkurri n�kv�mni hva�a n�f�dda barn s��ustu d�grin var� � raun barni� sem fyllti sj�tta milljar�asta tuginn. �nnur b�rn voru l�ka tilnefnd af ��rum samt�kum og einstaka �j��ir notu�u t�kif�ri� og �tnefndu n�f�dd b�rn sem sj� milljar�asta �b�a jar�ar.

 

�a� hefur miki� veri� l�ti� me� �essi t�mam�t en a�eins �rett�n �r eru li�in fr� �v� mannkyni� taldi sex milljar�a. � milli milljar�anna fimm og sex h�f�u

gunnisal
Afr�skar konur eiga enn � m�rgum l�ndum um e�a yfir sex b�rn a� jafna�i. Myndin fr� Malav�: gunnisal

reyndar a�eins li�in ellefu �r �annig a� �a� er �egar fari� a� draga �r mannfj�lgun... l�tillega. N�stu t�mam�t, �egar vi� ver�um or�in 8 milljar�ar, gerist l�kast til �ri� 2025.

 

Ein af �hugaver�um vefs��um sem helgu� er sj� millj�r�um jar�arb�a heitir BreathingEarth.net og beinir athygli � umhverfism�lum me� �rt fj�lgandi �b�um. �ar er m.a. h�gt, me� �v� a� setja m�sabendil yfir l�nd, a� sj� hversu margir f��ast og og deyja � hverju landi. Milli f��inga � �slandi l��a a� me�altali 2.1 klukkukstund en milli andl�ta 4.1. �essar t�lur eru talsvert ��ruv�si � samstarfsl�ndum �slendinga � Afr�ku. � Malav� l��a a�eins 49.5 sek�ndur milli f��inga og 2.5 milli andl�ta. � �ganda er f��ingart��nin enn meiri, 19.9 sek�ndna fresti er barn bori� � heiminn og einhver deyr � 1.3 m�n�tna fresti. � M�samb�k l��a 37.8 sek�ndur milli barnsf��inga og andl�t ver�ur a� me�altali � 1.2 m�n�tna fresti.

 

Vi� blasir � �essum merku t�mam�tum a� jar�arb�ar lifa lengur og �eir heilbrig�ara l�fi en ��ur og �ar sem hj�n e�a k�rustup�r hafa val um �a� hversu m�rg b�rn �au f��a � heiminn �� er vali� a� eignast f�rri b�rn en fyrri kynsl��ir. En konur hafa v��a ekki val um fj�lda barna og v��a � Afr�kur�kjum f��a konur a� me�altali enn um sj� b�rn �n �ess a� vera spur�ar hvort ��r vilji eignast svo marga afkomendur.

 

� hverju �ri b�tast 78 millj�nir manna vi� � j�r�inni e�a samanlag�ur �b�afj�ldi Kanada, �stral�u, Grikklands og Port�gals. Af 100 n�jum jar�arb�um f��ast 97 � �r�unarr�kjum, m�rgum hverjum sem eiga �egar fullt � fangi me� �ann fj�lda sem fyrir er. Bili� milli r�kra f�t�kra heldur l�ka �fram a� st�kka og s�fellt fleiri eiga � basli me� l�fsnau�synjar eins og mat og vatn. Me�al svokalla�ra "l�xusvandam�la" velmegunarlandanna er l�til frj�semi �ar sem f�lki f�kkar og �ldru�um fj�lgar.

 

��tt h�gt hafi � f�lksfj�lgun eru 3.7 milljar�ar � barnseignaraldri �annig a� jar�arb�um heldur �fram a� fj�lga n�stu �ratugina. Hvort hins vegar tekst a� stemma stigu me� skynsamlegum h�tti vi� fj�lguninni r��st tild�mis af �v� hvort st�lkum gefst � vaxandi m�li kostur � framhaldssk�lan�mi og almennt auknum t�kif�rum fyrir konur, m.a. hva� var�ar �kv�r�un um fj�lskyldust�r�.

 

A� lokum m� nefna a� l�fsl�kur jar�arb�a hafa aukist um 20 �r fr� �rinu 1950, �.e. �r 48 �rum � 69 �r. D�nart��ni hefur minnka�, m.a. vegna lyfja og betri heilbrig�is. Frj�semin hefur hins vegar i heildina minnka� um helming, �r 5 b�rnum a� me�altai � konu �ri� 1950 � 2.5 b�rn � dag. Mannfj�ldasp�r gera r�� fyrir a� vi� ver�um 9 milljar�ar �ri� 2050 og li�lega 10 milljar�ar � lok aldarinnar.

 

7 Billion And Me

-

7 Billion Actions

-

Breathing Earth

-

The World At Seven Billion - What�s Your Number?/ BBC

-

World Population: 7 Billons (myndasyrpa)/ Boston Globe

-

Who is the World's 7 Billionth Person?

-

Jar�arb�ar 7 milljar�ar/ Spegillinn, RUV, vi�tal vi� Engilbert Gu�mundsson framkv�mdastj�ra �SS�.

 

 

 

gunnisal
Sta�al�myndir um hlutverk kynjanna mj�g �tbreiddar me�al ungs f�lks. Lj�smynd: gunnisal
St�lkur ver�a fyrir tv�faldri mismunun - ��r eru b��i ungar og kvenkyns:

Horft � hlutverk fe�ra, br��a og eiginmanna � bar�ttunni fyrir jafnr�tti

 

 N� k�nnun fr� al�j��asamt�kunum Plan International s�nir a� margar sta�al�myndir um hlutverk kynjanna eru enn mj�g �tbreiddar me�al ungs f�lks. Samt�kin g�fu � d�gunum �t �rlega sk�rslu s�na "Because I Am A Girl

" um st��u st�lkna � heiminum en a� �essu sinni er horft s�rstaklega til �ess mikilv�ga hlutverks sem fe�ur, br��ur og eiginmenn gegna � bar�ttunni fyrir jafnr�tti. Undirtitill sk�rslunnar � �r v�sar eimitt til pilta: So, What About The Boys.

 

A� mati Nigel Chapmans framkv�mdastj�ra samtakanna er almennt vi�urkennt a� valdefling st�lkna s� lykillinn a� �v� a� fj�lskyldur geti brotist �t �r f�t�kt og �rbirg�. "Fr� �v� vi� h�fum a� r�na � st��u st�lkna � heiminum �ri� 2007 h�fum vi� �r�faldlega veri� spur�: En hva� um str�kana? A� sj�lfs�g�u l��a margir str�kar fyrir f�t�kt, skort � t�kif�rum og einnig ofbeldi. En st�lkur ver�a fyrir tv�faldri mismunun �v� ��r eru b��i ungar og kvenkyns. Allir, �ar � me�al str�kar, nj�ta �ess �vinnings sem meiri j�fnu�ur lei�ir af s�r og vi� ver�um �ll a� taka virkan ��tt."

 

Vi�horf str�ka til hlutverka kynjanna eru breytileg fr� einu landi til annars en ranns�kn Plan s�nir a� sta�al�myndarnir eru l�fseigar. A� mati Marie Staunton sem st�rir Plan International � Bretlandi lei�ir ranns�knin � lj�s a� fj�lskyldur og sk�lar innlei�a kynjamuninn fr� einni kynsl�� til annarrar. "Fyrir st�lkur � uppvaxtar�rum, einkanlega � �r�unarr�kjunum, fela vi�horfin � s�r a� t�kif�ri �eirra til a� brj�ast �t �r v�tahring f�t�ktar eru afar takm�rku�."

 
Kynjamisr�tti� � f�t�kustu r�kjum heims getur leitt til �ess a� st�lkur h�tta snemma � n�mi til �ess a� giftast og ��r eiga litla sem enga von um starfsframa. Sk�rsluh�fundar vekja athygli � �v� a� v�sindamenn telji menntun vera lykilatri�i � vi�horfsbreytingum og �ar me� tali� breytingum � sta�al�myndum. "Vi� ver�um a� fr��a til a� stu�la a� jafnr�tti, allt fr� leiksk�laaldri, f� karla og str�ka til a� horfast � augu vi� mismunun, og setja l�g sem stu�la a� j�fnum t�kif�rum," segir Marie Staunton.

 

 

 

 

 

throunarskyrsla2011 

 

�r�unarsk�rsla Sameinu�u �j��anna kynnt � Norr�na h�sinu � f�studaginn

 

�r�unarsk�rsla Sameinu�u �j��anna �ri� 2011 nefnist "Sustainability & Equity: A better future for all" (Sj�lfb�rni og j�fnu�ur: betri framt�� fyrir alla) og ver�ur kynnt � Norr�na h�sinu n�stkomandi f�studag � h�deginu, milli klukkan 12 og 13. Mhalik Kalid, yfirma�ur Human Development skrifstofunnar � New York, kynnir sk�rsluna en a� fundinum standa F�lag Sameinu�u �j��anna � �slandi, � samvinnu vi� utanr�kisr��uneyti� og Al�j��am�lastofnun H�sk�la �slands.

 

�r�unarsk�rslur - Human Development Reoprt - s��ustu �ra hafa s�nt a� lifskilyr�i � heiminum hafa fari� batnandi. Sk�rsluh�fundar �r�unarsk�rslunnar � �r telja �� a� vi�sn�ningur kunni a� ver�a � �essri �r�un ver�i ekki gripi� til a�ger�a � tveimur svi�um, � umhverfism�lum og f�lagslegu misr�tti.

 

�r�unarsk�rslur s��ustu �ra hafa s�nt fram � betri l�fsskilyr�i � undanf�rnum �ratugum. �� s�nir 2011 sk�rslan fram � vi�sn�ning �essarar �r�unar f�i n�verandi umhverfism�l og f�lagsleg misr�ttindi a� vi�gangast.

 

Heimas��a �r�unarsk�rslunnar 2011

 

Income gap between rich and poor has widened, says Planning Commission

edgeofjoy
Smelli� � �rina til a� horfa
Heimildamyndin: The Edge of Joy

Um 36 ��sund konur deyja af barnsf�rum � �ri hverju � N�ger�u. Leikstj�rinn Dawn Sinclair ger�i heimildamynd um a�st��ur s�ngurkvenna � landinu sem vaki� hefur mikla athygli. Vefsetri� ViewChange.org hefur n� sett myndina � fullri lengd (um 34 m�n�tur) � vefinn hj� s�r og �a� er full �st��a til a� hvetja lesendur til a� horfa. H�r er �hrifamikil og �takanleg myndr�n fr�s�gn um bar�ttu l�kna, lj�sm��ra, hj�krunarf�lks og s�rfr��inga � heilbrig�ism�lum fyrir umb�tum � �essu svi�i.

 

Millions of children worldwide left out of secondary education, UN report finds
Millj�nir barna f� aldrei t�kif�ri � n�mi � framhaldssk�lastigi.
Sk�rsla OECD um menntun a� loknu grunnn�mi:

�gerningur a� brj�tast �r �r f�t�kt �n framhaldsmenntunar

 

Menntun er mesti au�ur hverrrar �j��ar og � lj�si �eirrar sta�reyndar segir UNESCO � n�rri sk�rslu a� �gerningur s� fyrir �j��ir a� brj�tast �t �r f�t�kt �n �ess a� efla menntun � framhaldssk�lastigi. Sk�rsla Menningarm�lastofnunar Sameinu�u �j��anna - 2011 Global Education Digest - fjallar um misr�tti � menntun � heimsv�su me� �herslu � framhaldssk�lastigi� �ar gj�in � milli �j��a fer st�kkandi a� mati sk�rsluh�funda. Irina Bokova framkv�mdastj�ri UNESCO sag�i �egar sk�rslan var kynnt a� veita �urfi ungu f�lki �ekkingu og f�rni til �ess a� tryggja manns�mandi l�fskj�r � hnattv�ddum heimi n�t�mans.

 

"�a� �arf b��i metna� og vilja til �ess a� m�ta �essari �skorun. En �a� er eina lei�in til velmegunar," sag�i h�n.


A�eins l�till hluti af ungu f�lki � Afr�kur�kjum heldur �fram n�mi eftir grunnsk�la. Tveir unglingar af hverjum �remur fara ekki � framhaldsn�m. Spurnin eftir n�mi � framhaldssk�lastigi fer hins vegar vaxandi og r�kisstj�rnir eiga margar hverjar � erfi�leikum me� a� m�ta �eim kr�fum, s�rstaklega r�kisstj�rnir i sunnanver�ri �lfunni. �ar er a� jafna�i a�eins gert r�� fyrir a� 36% unglinga s�ki framhaldsn�m. St�lkum er gert erfi�ara fyrir en str�kum a� s�kja framhaldssk�la og kynjamunurinn er gr��arlegur � �essum heimshluta, a� �v� er fram kemur � sk�rslunni.

ndf
Norr�ni �r�unarsj��urinn augl�sir lausa st��u

Norr�ni �r�unarsj��urinn (NDF) styrkir verkefni sem tengjast loftslagsbreytingum � �r�unarr�kjunum. Sj��urinn er sameiginleg �r�unarstofnun norr�nu r�kjanna. NDF augl�sir lausa st��u "Country Program Manager" me� ums�knarfresti til 14. desember. Sj� n�nar � heimas��u sj��sins.

M�lstofa: �r�unarsamvinna �slendinga � t�mam�tum

gunnisal

Afr�­ka 20:20 - �hugamannaf�lag um m�lefni Afr�ku sunnan Sahara - stendur a� m�lstofu � tengslum vi� fyrstu langt�ma��tlun um al�j��lega �r�unarsamvinnu sem sam�ykkt voru � �ingi s��astli�i� vor. M�lstofann ver�ur haldin � �ri�judaginn � n�stu viku � fundarsal � �j��arb�khl��u, Arngr�msg�tu 3, 2. h��, og hefst klukkan 16:00.

 

Geir Gunnlaugsson landl�knir og forma�ur Afr�ku 20:20 setur m�lstofuna en fyrirlesarar eru Hermann Ing�lfsson svi�sstj�ri � utanr�kisr��uneytinu sem fjallar um �r�unarsamvinnu �slendinga 2011 til 2014, Engilbert Gu�mundsson framkv�mdastj�ri �r�unarsamvinnustofnunar: "Hvar komum vi� a� gagni? Huglei�ingar um val � samstarfsl0ndum" - �rni ��r Sigur�sson forma�ur utanr�kism�lanefndar Al�ingis: "�byrg� �slendinga � �r�unarsamvinnu" og Inga D�ra P�tursd�ttir framkv�mdast�ra UN Women � �slandi sem r��ir mismunandi st��u f�lagasamtaka.

 

A� loknum fyrirlestrum ver�a pallbor�sumr��um me� ��ttt�ku fyrirlesara og ��ris Gu�mundssonar svi�sstj�ra al�j��asvi�s Rau�a kross �slands.

 

Fundarstj�ri ver�ur Magnfr��ur J�l�usd�ttir lektor � mannvistarlandafr��i vi� H�sk�la �slands.

 

N�nar � Facebook 

K R � K J U R


Rethinking leadership for development - with Tony Blair/ ODI

 

Out of sight, out of mind / ReliefWeb

-

Should Africa take the renewable energy path?/ JoToAfrica

-

Malawi sees dry spells in planting season key phase/ Reuters

-

Reducing inequality is crucial to global recovery, eftir Richard Jolly/ The Broker

-

A�ger�arsinnar � �ganda f� Raftover�launin/ Bistandsaktuelt

-

China in Africa - What does it mean for political development? M�lstofa � Bergen Resource Center for International Development/ CMI

-

The g7 who? Fragile states set the agenda for aid effectiveness, eftir Lisu Denne/ ODI

-

Norsk bistand uten klare krav om rettigheter/ Bistandsaktuelt

-

World Bank must put its money behind the rhetoric on gender equality, eftir Elizabeth Arend/ The Guardian

-

Malawi University Lecturers 'Unimpressed' With Presidential Order to End Strike/ VOA

-

The UK's scandalous legal aid bill is a threat to global human rights, eftir Nick Mathiason/ The Guardian

-

Evaluation of Norwegian Development Cooperation to Promote Human Rights/ NORAD

-

The life-saving power of education, eftir Christine Elizabeth Horansky/ WashingtonPost

-

Arab Spring highlights rejection of corruption and cry for integrity, says UNODC chief

-

Investing in Women and Girls/ MediaPlanet

-

Fiskeldi og fiskvei�ar � M�samb�k: Almost 70 million Dollars Pledged from IDB/ Mena

-

3 Questions for... Liz Ford: On the Future of International Development News Coverage/ Devex

-

Afghanistan: Key Conference Sidelining Women - Donors Should Insist on Women's Full Participation /HRW, Mannr�ttindavaktin

-

DfID urged to re-evaluate decision to axe bilateral aid to Burundi/ The Guardian

-

AID POLICY: The politics of humanitarian principle/ IRIN

-

East Africa: Low fruit and vegetable intake killing citizens/ Africa.no

-

The life-saving power of education, eftir Christine Elizabeth Horansky/ WashingtonPost

-

Scaling Impact to Save Lives, eftir Melindu Gates/ Impatient OptimistImproving European policy towards fragile states, eftir Clare Castillejo/ FRIDE

-

Could Islamist rebels undermine change in Africa?/ AfricaNewsBlog, Rauters

-

�r�unarhj�lp + vi�skipti = vond hj�lp og vond vi�skipti, vi�tal vi� Engilbert Gu�mundsson framkv�mdastj�ra �SS�/ R�tar�bla�i�, haust 2011, bls. 4-5

-

Rwanda afbryder samarbejde med Danmark/ Berlingske Tidende

-

Predicting social tipping points: current research and the way forward, eftir Sonja Grimm og Gerald Schneider/ DIE

-

OECD:PROGRESS AND CHALLENGES IN AID EFFECTIVENESS

-

A guide to climate compatible development tools/ climateplanning.org

Kvikmyndadagar Amnesty International
Amnesty International

Amnesty International, � samstarfi vi� B�� Parad�s, stendur fyrir kvikmyndad�gum dagana 3.-13. n�vember n�stkomandi.

 

�horfendum kvikmyndadaga er bo�i� � fer�alag, fer�alag sem lei�ir �� til allra heimshorna og veitir inns�n � l�f og a�st��ur f�lks. S�ndar ver�a t�lf �l�kar myndir sem allar hafa unni� til al�j��legra ver�launa, hver me� s�na n�lgun � vi�fangsefni�.

 

Yfirskrift kvikmyndadaga Amnesty International , v�sar � starf samtakanna s��ustu fimmt�u �r. F�lagar � samt�kunum neita a� l�ta undan og krefjast �ess a� mannr�ttindabrot s�u ger� s�nileg en ekki reynt a� fela �au.

 

Myndm�l er mi�l�gt � l�fi okkar allra � dag og myndir nota�ar til a� s�na og t�lka raunveruleikann. S� �skorun sem tekist er � vi� l�tur a� �v� hvernig h�gt s� a� s�na f�lki, sem b�r fjarri �eim st��um �ar sem mannr�ttindabrot eiga s�r sta�, raunveruleika �eirra brota og um lei� a� f� f�lk til a� taka afst��u gegn brotunum og gr�pa til a�ger�a til a� st��va �au. Reynt er a� varpa lj�si � a�st��ur � daglegu l�fi og umhverfi f�lks og �hrif a�ger�a og/e�a a�ger�aleysis yfirvalda og annarra � l�f �ess. A�dr�ttarafl heimildarmynda byggir ekki s�st � �v� a� myndefni� gefur tilv�sun � l�f utan myndanna og t�kif�ri til samskipta �vert � �ll landam�ri. Heimildarmyndir fela � s�r tilraun til a� lj� hinum �s�nilegu r�dd.

 

A� fer�alaginu loknu h�fum vi� kynnst f�lki sem �r�tt fyrir oft erfi�ar a�st��ur heldur �fram a� krefjast r�ttar s�ns til a� lifa me� reisn.

 

Framlei�andi myndarinnar, Travel Advice for Syria, Peter L�fgren ver�ur hei�ursgestur h�t��arinnar. Hann ver�ur vi�staddur s�ningu myndarinnar �ann  8. n�vember og svarar spurningum kvikmyndagesta a� lokinni s�ningu.

 

N�nar 

  

Starfsnemar skrifa:

 Af �r�unara�sto� og framt��arhorfum Malav�

 

 

�r�r ungir h�sk�lanemar voru � �g�st s��astli�num r��nir sem starfsnemar �r�unarsamvinnustofnunar �slands til fj�gurra m�na�a dvalar � samstarfsr�kjum �slands � �r�unarsamvinnu. �eir dvelja sy�ra fram � mi�jan desember og skrifa til skiptis a� bei�ni Veft�maritsins um �a� sem � daga �eirra dr�fur � samstarfsl�ndum okkar. �l�f Steinunnard�ttir � Malav� er h�fundur �essa pistils.

gunnisal
�l�f me� malav�skt barn � fanginu. Lj�sm. gunnisal

 

�a� er frekar einkennilegt a� keyra um g�tur h�fu�borgar Malav� sem hefur a� s�gn heimamanna breyst miki� � undanf�rnum 30 �rum. N�r mi�b�r hefur risi� h�gt og r�lega �ar sem h�fu�st��var al�j��legrastofnana sem og sendir�� fj�lmargra �j��a og �mis r��uneyti standa � flottum vestr�num byggingum vi� malbika�ar g�tur. Gamli b�rinn eins og hann er kalla�ur er � nokkurra k�l�metra fjarl�g� fr� �essum n�ja mi�b� en �ar eru g�turnar margar � verra �sigkomulagi �� margar s�u ��r n� malbika�ar, h�sin eldri og mun meiri afr�sk stemming ef �g get sagt sem svo. �ar eru l�klega f�rri hv�tir starfsmenn al�j��legra �r�unarsamvinnustofnana �� nokkur frj�ls f�lagasamt�k s�u �ar sta�sett og �rf�ir �g�tir veitingarsta�ir sem bj��a upp � vestr�nan mat � evr�psku ver�i. �g get alveg vi�urkennt �a� a� m�r finnst ansi gott a� hafa t�k � �v� a� fara �anga� og f� m�r eldbaka�a p�tsu og k�k �� m�r finnist �a� l�ka gr�tlegt a� ey�a jafn miklum peningum � eina m�lt�� og me�al Malavinn f�r fyrir 7-10 langa vinnudaga vi� hin �msu st�rf sem oft � t��um tengjast okkur hv�ta f�lkinu � einn e�a annan h�tt.

 

M�r skilst a� einungis 20% Malava s�u � launa�ri vinnu og h�lf millj�n af �eim 14 millj�num landsmanna grei�ir skatt. �a� er �v� ekki a� undra �� �a� reynist stj�rnv�ldum erfitt a� byggja n�gilega margar sk�labyggingar, sp�tala og bora fyrir vatni. En �tflutningur � �eirra helstu �tflutningsv�ru - t�baki - sem hefur � undanf�rnum �rum veri� � kringum 70% af �tflutningstekjum Malav� hefur gengi� br�sulega undanfari� �r �ar sem Al�j��a heilbrig�isstofnunin (WHO) hefur sett bann � �� t�bakstegund sem Malavar r�kta.

 

� kringum 40% af fj�rl�gum Malav� kemur fr� framlagsr�kjum. Bretar hafa a� miklu leyti haldi� uppi heilbrig�iskerfi landsins en n� r�kir breytt landslag � �eim m�lum �ar sem samskipti r�kisstj�rna landanna tveggja hafa versna� h�gt og r�lega undanfari� �r og n�justu fr�ttir fr� Bretlandi �ess efnis a� David Cameron �hugi a� h�tt vi� �r�unara�sto� til r�kja sem brj�ta � mannr�ttindum samkynheig�ra eru ekki g�� t��indi fyrir �j�� � bor� vi� Malav�.

 

�a� er ekki langt s��an �g heims�tti n�rri 20 sk�la og sk�lastj�rnendur sem �r�unarsamvinnustofnun �slands hefur � undanf�rnum �ratug stutt fj�rhagslega. Markmi� heims�knanna var a� komast a� n�verandi �standi sk�lanna og hversu miki� nemendafj�ldi hef�i aukist � undanf�rnum �rum sem og �v� einnig ney�in fyrir fleiri kennslustofur, h�sg�gn, kamra og hreinl�tisa�s��ur. �� �g hafi vita� �a� ��ur en �g lag�i af sta� � �essa fer� a� me�alnemendafj�ldi kennara � Malav� s� um 150 b�rn og flest b�rn � Malav� sitja ekki vi� bor� � st�lum eins og vi� teljum almenn mannr�ttindi � Vesturl�ndum t�k �a� �n efa � s�lina a� sj� �ll �essi b�rn sitjandi � g�lfunum n� e�a bara undir tr�. En kennslustofur fj�lmargra barna h�r � Malav� eru gu�sgr�n n�tt�ran sem e�lilega hefur skelfilegar aflei�ingar � kennsluna yfir regnt�mann sem stendur yfirleitt yfir fr� �v� � lok n�vember og fram � apr�l.

 

�a� er ekki a� fur�a �� �g eigi �a� til a� velta �v� fyrir m�r framt��arhorfum �essa lands sem um �essar mundir � ekki � g��um samskiptum vi� tv�r mj�g miklv�gar �j��ir sem �n efa eru �au l�nd sem d�lt hafa hva� mestu peningum inn � �etta annars veika hagkerfi, �.e. Bretland og Bandar�kin. K�nverjar hafa einnig veri� a� s�kja � sig ve�ri� � undanf�rnum �rum h�r � Malav� eins og annars sta�ar � Afr�ku me� frekar s�rst�kum hugmyndum um �r�unara�sto� en �eir f�r�u r�kisstj�rn Malav� st�rgl�silegt �ingh�s � fyrra sem og fimm stj�rnu h�tel auk �ess sem �eir eru um �essar mundir a� leggja lokah�nd � r��stefnuh�ll. En �ll �essara mannvirkja hafa veri� bygg� me� k�nversku vinnuafli en s�gusagnir eru � reiki um a� hluti �ess vinnuafls s�u fangar � K�na.

 

Eftir t�p �rj� �r munu Malavar fagna h�lfrar alda sj�lfst��i �j��arinnar fr� Bretum og �g get ekki sagt anna� en �g �ska �ess a� n�stu fimmt�u �rin muni reynast �j��inni fars�lari en undanfarin 50 �r. �a� eru fj�lmargir mikilv�gir m�laflokkar sem �arf a� stokka upp en �g er �ess fullviss a� vestr�nir fj�rfestar sj�i � n�stu �rum og �ratugum kj�ri� t�kif�ri fyrir erlenda fj�rfestingu me� auknum atvinnut�kif�rum fyrir hinn almenna borgara, h�rri skatttekjum fyrir r�kissj�� og vonandi minni nau�syn fyrir erlenda �r�unara�sto�.

  

 

Glefsur �r s�gu �slenskrar �r�unarsamvinnu - I. hluti

 

 

�ings�lyktunartillaga fr� 1964 og �lafur Bj�rnsson pr�fessor: gu�fa�ir �slenskrar �r�unarsamvinnu

 

� s��asta m�nu�i var �ess minnst, me�al annars me� afm�lism�l�ingi, a� fj�rut�u �r eru li�in fr� �v� �slensk stj�rnv�ld h�fu al�j��lega �r�unarsamvinnu vi� f�t�k r�ki. Tilefni� var s� �kv�r�un Al�ingis fr� �rinu 1971 a� koma � f�t stofnun sem hlaut nafngiftina: A�sto� �slands vi� �r�unarl�ndin. T�u �rum s��ar, 1981, kom �r�unarsamvinnustofnun �slands, til s�gunnar. Veft�mariti� �tlar n�stu vikurnar a� r�na �rl�ti� � �essa s�gu sem er um margt merkileg.

 

olafurbjornsson
�rklippa �r V�si 1964: meginefni� r��a �lafs Bj�rnssonar � �ingi um stu�ning �slands vi� �r�unarl�nd.

�a� ver�ur t�plega � nokkurn halla� ��tt fullyrt s� a� gu�fa�ir �slenskrar �r�unarsamvinnu s� �lafur heitinn Bj�rnsson pr�fessor og �ingma�ur Sj�lfst��isflokksins en hann t�k fyrstur manna upp m�lefni �r�unarlanda � �ingi seint � �rinu 1964 og skrifa�i bla�agreinar um �sland og a�sto�ina vi� �r�unarl�ndin, b��i � V�si og St�dentabla�i�, sama �r. Hann flutti �ings�lyktunartill�gu, 26. n�vember 1964, �ess efnis a� Al�ingi �lykti a� skora � r�kisstj�rnina a� l�ta fara fram athugun � �v�, me� hverju m�ti �sland geti teki� virkari ��tt � �v� en n� er, a� veita �r�unarl�ndunum a�sto� til eflingar efnahagslegum framf�rum. "Hin Nor�url�ndin hafa me� h�ndum umfangsmikla starfsemi til hj�lpar �r�unarl�ndunum, og sannarlega er t�mab�rt a� vi� �slendingar l�tum eitthva� af hendi rakna � �essu skyni," sag�i � greinarger� me� �lyktuninni.

 

Og �lafur b�tti vi�: "Vi� erum a� v�su ekki au�ug �j��, og vi� h�fum � m�rg horn a� l�lta vi� uppbyggingu innanlands, en engu a� s��ur b�um vi� n� vi� einhver bestu l�fskj�r, sem �ekkjast, og �urfum engu f� a� verja til landvarna. Ber okkur �v� si�fer�ileg skylda til �ess a� grei�a nokku� til hj�lpar �eim, sem verst eru settir � ver�ldinni."

 

Bj�rn �orsteinsson og �lafur E. Einarsson skrifa �ri� 1971 um �r�unarm�l � t�mariti� R�ttur og kalla greinina "�rbirg� e�a r�ttl�ti". Tilefni greinaskrifanna er stofnun t�ttnefndrar A�sto�ar �slands vi� �r�unarl�ndin e�a eins og �eir or�a �a� sj�lfir: "Eru �essi l�g �a� fyrsta sem opinberir a�ilar sam�ykkja, um framl�g �slands til �r�unarlandanna, en til �essa hefur �r�unara�sto� og fr��sla um �standi� � �ri�ja heiminum eing�ngu hv�lt � frj�lsu frumkv��i �missa f�lagssamtaka. Er �sland s��ast Nor�urlandanna til a� �kve�a a�sto� hins opinbera vi� �r�unarl�ndin."

 

� greininni nefna �eir ennfremur ��r miklu umr��ur sem ur�u um a�sto� vi� �r�unarl�ndin � �rinu 1965 - � framhaldi af �ings�lyktunartill�gu �lafs og Hungurv�kum �skuf�lks - og segja a� ��r umr��ur hafi leitt til �ess a� utanr�kisr��herra hafi skipa� nefnd til a� gera um �a� till�gur � hvern h�tt m�tti auka a�sto� �slands vi� �r�unarl�ndin. "Forma�ur nefndarinnar var �lafur Bj�rnsson og t�k �a� h�lfan �ratug fyrir nefndina a� leggja endanlegar till�gur s�nar fyrir al�ingi. H�f�u till�gurnar a� v�su um t�ma lent � vergangi hj� r�kisstj�rninni," segja �eir.

 

Millifyris�gnin "Skilningsleysi stj�rnvalda" l�sir �v� best hvernig Bj�rn og �lafur telja a� stj�rnv�ld hafi teki� � m�lefnum �r�unarlanda um mi�jan sj�unda �ratuginn �egar �au m�l voru � brennidepli. "Allt fr� �v� a� umr��ur h�fust � �slandi um vandam�l �r�unarlandanna hafa stj�rnv�ld s�nt �v� m�li einstakt �hugaleysi og jafnvel liti� svo �, a� �etta v�ri s�r �vi�komandi og hagkv�mast a� leysa �a� eins og �nnur mann��arm�l � �slandi, me� samskotum e�a happdr�ttum, framkv�mdum af f�rnf�sum einstaklingum og f�l�gum. �eir sem s�nt hafa �essu m�li �huga hafa �� ekki veri� samm�la �essu vi�horfi stj�rnvalda og �v� veri� haf�ur � frammi markviss �r��ur fyrir ��ttt�ku r�kisins. �a� hefur einnig gert stj�rnv�ldum nokku� erfitt um vi� a� skj�ta s�r undan, a� Sameinu�u �j��irnar hafa hvatt a�ildarr�ki s�n til a� verja sem svarar 1% �j��artekna �rlega til �r�unara�sto�ar. ... Ungt f�lk � �llum stj�rnm�laflokkum og fleiri f�lagssamt�kum h�f undirskriftas�fnun me� �skorun � al�ingi a� sam�ykkja l�ggj�f um �r�unara�sto�; framhaldssk�lanemar t�ku fulltr�a fr� stj�rnm�laflokkunum til b�na � hungurv�kum og legi� var � �ingm�nnum fr� �llum flokkum a� flytja frumv. um �r�unarsj��. Var sl�kt frumvarp flutt � tveim �ingum, en hlaut aldrei afgrei�slu. �rangur af �eim till�guflutningi var �� s�, a� nefnd utanr�kisr��herra s� sig tilneydda a� skila �liti. �� h�f�u ungir menn beitt s�r, hver � s�num flokki fyrir sam�ykkt tillagna � flokks�ingum um, a� hi� opinbera veitti �r�unara�sto�. En hvernig � s��an a�sto� hins opinbera a� vera h�tta�, �egar h�n loks s�r dagsins Ij�s?," spyrja �eir Bj�rn og �lafur.

 

� n�sta Veft�mariti l�tum vi� n�nar � �ings�lyktunartill�gu �lafs Bj�rnssonar fr� haustinu 1964 og flettum ums�gnum bla�a um hungurv�kur � p�skum vori� 1965 �ar sem ungt f�lk, me�al annars � Menntask�lanum � Reykjav�k, fasta�i � tvo s�larhringa. � �eirri hungurv�ku s�u me�al annars um dagskr�na fyrrnefndir Bj�rn �orsteinsson og �lafur E. Einarsson og g�fu inns�n � vandam�l �r�unar�kjanna. -Gsal

.

 
facebook 

Um Veft�mariti�

 

Veft�marit um �r�unarm�l er gefi� �t af �r�unarsamvinnustofnun �slands. Ritinu er �tla� a� gl��a umr��u um �r�unarm�l og gefa �hugas�mum kost � a� fylgjast me� �v� sem h�st ber hverju sinni. Efni veft�maritsins �arf ekki endilega a� endurspegla stefnu �SS�. 

ATH! Veft�mariti� er � Facebook.

 

Ritstj�ri er Gunnar Salvarsson, [email protected]

ISSN 1670-810