logo
Veft�marit um �r�unarm�l
�r�unarsamvinna
Samstarfs�j��ir 
9. desember 2009
800 millj�nir �l�sar � heiminum:
Fullor�innafr��sla f�r auki� v�gi � Malav�
 guffi
�tta hundru� millj�nir manna � heiminum eru �l�sar a� �v� er fram kemur � n�rri al�j��legri sk�rslu um fullor�innafr��slu. Sk�rslan kom �t � CONFINTEA r��stefnununni � Brasil�u � d�gunum en um er a� r��a al�j��ar��stefnu � vegum UNESCO sem haldin er � t�lf �ra fresti um fullor�innafr��slu. � sk�rslunni kemur fram a� � Afr�ku eru 164 millj�nir manna �l�sar �ar af 102 millj�nir kvenna.
 
�r�unarsamvinnustofnun �slands sinnir fullor�innafr��slu � �remur samstarfsl�ndum, Malav�, �ganda og M�samb�k. "H�r � Malav� hefur fullor�innafr��slan lengi fengi� l�ti� opinbert fj�rmagn," segir J� Tore Berg verkefnisstj�ri �SS� � samtali vi� Veft�mariti�. "�a� horfir �� til betri vegar �v� forseti landsins hefur sagt a� hann vilji leggja meiri �herslu � fullor�innafr��slu. N�lega hleypti t.d. r��uneyti jafnr�ttism�la af stokkunum �taki sem kalla� er "Mass Adult Literacy Project" og starfsmenn r�kisins sem vinna vi� fullor�innafr��slu h�r � Nankumba eru � �essari viku � fr��slun�mskei�i um �taki�."
 
�r�unarsamvinnustofnun b��ur upp � fullor�innafr��slu � flestum �orpum � Nankumba sem er hluti af Mangochi h�ra�i � sunnanver�u landinu. A� s�gn J� Tore skilgreinir h�ra�sstj�rnin �l�si sem �ri�ja mikilv�gasta �rlausnarefni� � h�ra�inu, � eftir f��u�ryggi og takm�rku�u a�gengi a� g��ri menntun. Hann segir a� leshringirnir � Nankumba s�u n� or�nir 94 en fullor�innafr��sluverkefnin eru samstarfsverkefni �SS� og malav�skra stj�rnvalda.
 
"�a� er mikill �hugi � f�lagsmi�st��inni sem vi� h�fum byggt � Monkey Bay b��i � h�ra�inu og � r��uneytinu � Lilongwe," segir J� Tore. "Vi� erum s�rlega �n�g� me� a� �j��arb�khla�an (National Library) �tlar a� stofna og reka �tib� i h�sn��inu. �etta ver�ur fyrsta almennilega b�kasafni� � Monkey Bay og mikilv�g hvatning til a� vi�halda lestrarkunn�ttu. Vi� erum l�ka n�b�in a� vera me� samkeppni fyrir lei�beinendur og ��tttakendur � leshringjunum um a� skrifa g��ar s�gur. �a� komu margar g��ar og skemmtilegar s�gur og veri� er a� fara yfir og velja besta s�gurnar. Vi� munum s��an prenta og dreifa �essum s�gum � b�kakassana sem eru � �llum leshringjunum."
 
J� Tore segir a� eitt �r s� eftir af verkefninu. "�v� mi�ur getum vi� ekki gert eins miki� og vi� hef�um vilja� gera n�sta �r vegna ni�urskur�ar hj� �SS� og vi� getum �v� ekki gert allt sem verkefnisskjali� kve�ur � um," segir hann.

 
Educate Malawi's 5.3 million illiterates

Adult Education conference seeks to make lifelong learning a reality for all
 
M��rah�si� � Engela teki� � notkun og h�sir 60 konur
 Vilhj�lmur Wiium
Penehupifo Pohamba forsetafr� Namib�u t�k � d�gunum formlega � notkun n�tt m��rah�s � Engela � Ohangwena-s�slu en �slendingar, b��i �r�unarsamvinnustofnun �slands og gestir � Lj�san�tt � Reykjanesb�, l�g�u fram fj�rmagn fyrir �ri�jungi kostna�arins. Fj�r�flun var hleypt af stokkunum snemma �rs 2007 eftir a� Vilhj�lmur Wiium umd�misstj�ri �SS� � Namib�u �k fram � �unga�ar konur sem h�f�ust vi� undir tveimur trj�m vi� �j��veginn vi� �bo�legar a�st��ur.
 
N�nar
Sv�ar h�ta ni�urskur�i � framl�gum til �ganda
- L�klegt a� frumvarp gegn samkynhneig�um ver�i a� l�gum
 Sv��j��
Sv�um bl�skrar frumvarp til laga sem �ingam�ur � �ganda hefur lagt fram �ar sem samkynhneig�um er h�ta� �ungum refsingum, m.a. dau�arefsingu. Gunilla Carlsson r��herra �r�unarm�la hefur gengi� fram fyrir skj�ldu og h�ta� �v� a� Sv�ar komi til me� a� draga �r framl�gum til �r�unarm�la ver�i frumvarpi� umdeilda a� l�gum. Sv�ar verja �rlega um 50 millj�r�um s�nskra kr�na til �r�unarsamvinnu � �ganda. Bretar og Kanadamenn hafa einnig l�st and�� sinni � frumvarpinu auk fj�lda samtaka sem starfa a� mannr�ttindam�lum.
 
R��herra si�fer�is og r��vendni � �ganda segir h�tanir Sv�a og annarra samstarfsa�ila � �r�unarsamvinnu ekki breyta neinu um vi�horf r�kisstj�rnarinnar gagnvart samkynhneig�. �ganda hafi veri� til ��ur en Sv�ar h�fu a� veita �r�unara�sto�.

 
N�nar
 
Al�j��legur dagur gegn spillingu � dag:
24 spillingarm�l inn � bor� til SIDA � s��asta �ri
 crunchgear
� dag er al�j��legur dagur gegn spillingu samkv�mt �lytkun Sameinu�u �j��anna. Tilgangurinn me� deginum er a� vekja athygli � �v� tj�ni sem hl�st af spillingu og hlutverki stofnana S� gegn henni.
 
�r�unarsamvinnustofnun Sv�a, SIDA, kynnti � g�r fyrstu sk�rsluna me� t�lfr��i um umfang spillingarm�la innan �r�unarsamvinnu sem komi� hafa til kasta opinberra a�ila � Sv��j��. �ar kemur fram a� inn � bor� SIDA komu � �rinu 2008 alls 24 m�l �ar sem grunur l�k � um spillingu tengdri �r�unarsamvinnu. Fimm af �essum m�lum voru send �fram til l�greglu e�a saks�knara.
 
Anders Nordstr�m framkv�mdastj�ri SIDA segir � fr�tt � heimas��u stofnunarinnar a� �a� hafi lengi veri� forgangsm�l a� vinna gegn spillingu og s� vinna hafi � s��ustu �rum or�i� skipulag�ari. �a� muni auka getu SIDA til a� l�ra af fyrri tilvikum og sj� spillingarmynstur eins og �au birtist �eim i mismunandi l�ndum.
 
Lennart Hernander yfirma�ur L�therska heimssambandins � �ganda skrifar um al�j��legan dag gegn spillingu og vefur Hj�lparstarfs kirkunnar birtir ���ingu � �varpi hans. Hann segir m.a.:
 
Spilling er gr��arlegt vandam�l �ar sem ekkert land, ekkert samf�lag e�a svi� er �n�mt fyrir. Vi� ver�um �ll, � r�kum l�ndum og f�t�kum, a� sameina krafta okkar og berjast gegn spillingu og fyrir r��vendni. Al�j��abankinn ��tlar a� trillj�n dollarar fari � m�tugrei�slur � hverju �ri. Spilling h�kkar ver�lag, dregur �r verkg��um, skapar �r�ttl�ti � d�mskerfinu, skekkir marka� og veikir l��r��i. Ein �hrif spillingar eru �au a� hundru� millj�na manna nj�ta ekki r�ttar s�ns og �j�nustu sem �eim ber. Spilling vinnur gegn �v� a� ��saldarmarkmi�in n�ist. 

N�nar
 
Unnt a� draga st�rlega �r m��ra- og ungbarnadau�a
 Addingitup
Unnt v�ri a� draga �r m��radau�a � �r�unarr�kjum um 70% og f�kka dau�sf�llum kornabarna um helming ef tv�falda� v�ri �a� fj�rmagn sem vari� er til �essa m�laflokks, �.e a� a�sto�a f�t�kar fj�lskyldur vi� a� koma skipulagi � fj�lskyldust�r� og sinna konum � me�g�ngu. �essar t�lur koma fram � n�rri sk�rslu Guttmacher Institute og UNFPA, Mannfj�ldastofnunar Sameinu�u �j��anna.
 
� hverju �ri deyr r�mlega h�lf millj�n kvenna af barnsf�rum � �r�unarr�kjum og 3.5 millj�nir kornabarna. � m�rgum tilvikum v�ri unnt a� koma au�veldlega � veg fyrir �essi �t�mab�ru dau�f�ll, segja sk�rsluh�fundar.
 
N�ja sk�rslan ber yfirskrifitina: Adding It Up: The Costs and Benefits of Investing in Family Planning and Maternal and Newborn Health. �ar er birtur �vinningur af tv�f�ldun fj�rmagns � �essu svi�i og sta�h�ft a� unnt yr�i a� bjarga 400 ��sund konum fr� �v� a� deyja af barnsf�rum og bjarga l�fi 1.6 millj�na barna. Jafnframt myndi "�viljandi" �ungunum f�kka um tvo �ri�ju, h�gt yr�i a� draga �r h�ttulegum f�sturey�ingum um 75% auk �ess sem umb�tur s�ust � v��t�kra samhengi, svo sem � minni f��kt og auknum hagvexti � f�t�kum l�ndum.
 
Kostna�urinn er metinn � 24.6 milljar�a dala - r�flega tv�f�ldun � �v� fj�rmagni sem n� er vari� til �essara m�la.
 
N�nar
Borgir heims taka h�ndum saman � loftslagsm�lum
 broker
Eftir �ri� 2030 ver�a 60% �b�a jar�arinnar borgarb�ar. St�rborgir me� yfir 10 millj�nir �b�a eru a� ver�a til � �r�unarl�ndum og innan tuttugu �ra ver�a borgir eins og Kair�, Dhaka, Jakarta, Karachi, Lagos og Mumbai komnar � �ennan h�p. Fyrir �b�a f�t�krahverfa �essara borga er framt��armyndin hrikaleg. - �annig hlj��ar kynningartexti me� n�ju t�lubla�i The Brokers um greinaflokk � bla�inu sem kallast "Sameining borga heimsins" (Cities of the world unite).

�ar segir fr� �v� a� samhli�a yfirstandandi loftslagsfundi � Kaupmannah�fn ver�i haldinn s�rstakur loftslagsfundur borgarstj�ra sem hafi �a� markmi� a� setja borgir � �ndvegi �egar r�tt er um loftslagsbreytingar. Skilabo� fundar borgarstj�ranna inn � sj�lfan lei�togafundinn til �j��h�f�ingja - svo og til fj�lmi�la og almennra borgara  -  eru �au a� borgir og borgarstj�rnir hafi mikilv�gu hlutverki a� gegna �v� allt a� 80% af al�j��legu �tstreymi CO2 komi fr� borgum: �eir hafi getuna og viljann til a�ger�a. �� er sta�h�ft a� borgir s�u �egar farnar a� beita n�st�rlegum a�fer�um til a� sporna vi� �hrifum af loftslagsbreytingum.
 
Greinaflokkurinn �  �essu n�ju t�lubla�i The Broker er s�rst�k �ttekt � �v� hvernig borgir heims breg�ast vi� �eirri v� sem hl�st af hl�nun jar�ar en h�fundur greinaflokksins er Janne Nijman fr� Amsterdam h�sk�la. � bla�inu er dregin upp mynd af borgarstj�rnum og borgarsamf�l�gum � al�j��legu samhengi. Borgir s�u ekki lengur einangra� fyrirb�ri �ar sem f�lk og fyrirt�ki lifa og starfa heldur hafi borgir s�n � milli tengsla- og samstarfsnet me� r�kisstj�rnum og stofnunum um heim allan til a� takast � vi� loftslagsbreytingar, mengun, skort � f��u�ryggi, f�lagslegt misr�tti og svo framvegis. 
 
 
Breytir svarta gulli� framt�� f�t�kra � �ganda?
 gunnisal
Miklar ol�uau�lindir hafa fundist � �ganda og �a� eru g��ar fr�ttir fyrir f�t�ka �j�� ��tt reynslan s�ni a� svarta gulli� er ekki �vinlega lyfitst�ng framfara fyrir almenning. Museveni, forseti �ganda, hefur sagt a� allur hagna�ur af ol�uframlei�slunni komi til me� a� fj�rmagna br�n verkefni hins opinbera og  nefndi s�rstaklega orku- og samg�ngum�l � �v� sambandi. �egar eru v�ntingar um ol�an hra�i framf�rum � �ganda, skapi tug��sundum atvinnu og lei�i �j��ina �t �r s�raf�t�kt. Nefnt er a� tekjur r�kissj��s �ganda geti allt a� �v� tv�faldast ver�i ol�uframlei�slan � l�kingu vi� �a� sem ni�urst��ur ranns�kna gefa til kynna. �� er veri� a� tala um 100-200 ��sund tunnur � dag. Framlei�sla � a� geta hafist innan tveggja �ra.
Fari allt a� vonum ver�ur �ganda komi� � h�p fimmt�u helstu ol�uframlei�enda heims - en kemur �a� til me� a� breyta l�fi �eirra f�t�kustu � landinu? �annig spyr The Guardian.
 


Nation Poised to Join 50 Top Global Oil Producers

Battle for Stake in Oil Heats Up
Loftslagsr��stefnan � Kaupmannah�fn
Framkv�mdastj�ri S� vong��ur um samning
OtherWorlds
Fj�lmi�lar greindu fr� �v� � morgun a� upphlaup hafi or�i� � g�r � loftslagsr��stefnuninni � Kaupmannah�fn eftir a� dr�g Lars L�kke Rasmussen, fors�tisr��herra Danmerkur, a� lokasamkomulagi l�ku �t. Dr�gin opinbera dj�pst��an �greining milli au�ugra i�nr�kja og �r�unarr�kja.

Fulltr�ar Sameinu�u �j��anna � loftslagsfundinum � Kaupmannah�fn voru ��ur sag�ir vong��ir um a� � anna� hundra� �j��arlei�toga myndu n� samkomulagi um al�j��legan samning til a� stemma stigu vi� loftslagsbreytingum. "Vi� munum n� samkomulagi - og �g tel a� skrifa� ver�i undir samninginn af �llum a�ildarr�kjum Sameinu�u �j��anna - sem ver�ur s�gulegt. Allir �j��h�f�ingar og fors�tisr��herrar hafa sama markmi� - a� afst�ra hl�nun jar�ar," sag�i Ban Ki-moon framkv�mdastj�ri Sameinu�u �j��anna � m�nudag.
 
 
 
�j��verjar tv�falda framl�g til Malav�
�j��verjar greindu fr� �v� � g�r a� �eir myndu tv�falda tv�hli�a framl�g til �r�unarsamvinnu vi� Malava eftir samningavi�r��ur � Lilongve, h�fu�borg Malav�. Vari� ver�ur 64 millj�num evra til samstarfsins e�a 13,7 millj�r�um kvatsa. "�vert � �tta um a� al�j��lega fj�rm�lakreppan lei�i til l�kkunar � framl�gum til �r�unarsamvinnu taka �j��verjar �kv�r�un um a� tv�falda framl�g s�n � Malav�," segir Rainer Mueller sendiherra ��skalands � Malav�. "Miklar framfarir hafa or�i� � landinu � s��ustu �rum og vi� erum rei�ub�in a� veita frekari stu�ning � bar�ttunni gegn f�t�kt og l��r��is�r�un," b�tir hann vi�.
 
N�nar
Athyglisvert
Veft�mariti� er �...
facebook
L�ttu vi�!
Mislingar: 
Dau�sf�llum f�kkar um 78%
Dau�sf�llum af v�ldum mislinga � heiminum f�kka� um 78% milli �ranna 2000 og 2008, a� �v� er fram kemur � n�jum t�lum, �r 733 ��sundum �ri� 2000 � 164 ��sund � fyrra. �etta kemur fram � fr�tt fr� The Measles Initiative - samt�kum l��heilsufr��inga v��s vegar � heiminum sem vinna gegn sj�kd�mnum. Samt�kin settu s�r �a� mark a� f�kka dau�sf�llum af v�ldum mislinga um 90% fyrir �ri� 2010 mi�a� vi� �ri� 2000. �eim �rangri hefur �egar veri� n�� alls sta�ar nema � einum heimshluta, su�austur As�a.
 
Samt�kin vara �� vi� �v� a� dau�sf�llum af v�ldum sj�kd�msins kunni a� fj�lga � n�jan leik ef slaka� er � b�lusetningu en � s��ustu �rum hafa 700 millj�nir barna veri� b�lusettar. ��r a�ger�ir hafa leitt til �ess a� l�fi 4.3 millj�nir barna hefur veri� bjarga� � innan vi� �ratug. Engu s��ur deyja enn 450 b�rn daglega af v�ldum mislinga.
 
 
SIDA: A�ger�a��tlun fyrir fatla�a
SIDA
�r�unarsamvinnustofnun Sv�a hefur �tt �r v�r a�ger�a��tlun me� yfirskriftinni "Mannr�ttindi fyrir fatla�a" en me� henni vill SIDA tryggja a� mannr�ttindi fatla�ra s�u virt �ar sem stofnunin er a� st�rfum � �r�unarr�kjum.  Jafnframt vill SIDA tryggja a� fatla�ir f�i t�kif�ri til jafns vi� a�ra a� b�ta l�fskj�r s�n � samstarfsr�kjunum. Fram kemur i fr�tt � heimas��u SIDA a� fatla�ir s�u um 10% jar�arb�a, h�purinn s� st�r og a� m�rgu leyti �s�nilegur og mannr�ttindi �eirra � t��um ekki virt.
� fr�ttinni kemur fram a� 80% allra fatla�ra einstaklinga b�i � �r�unarr�kjunum �ar sem �eir s�u oft �eir f�t�kustu me�al hinna f�t�ku. Af �eim sem lifa af minna en einum Bandar�kjadal � dag er fimmti hver fatla�ur, segir � fr�tt SIDA.
 

N�nar
Fr�ttir og fr�ttask�ringar
Oxfam attacks "cannibalisation" of aid for climate (Reuters)
 
 Analysis: Abductions disrupt aid work in CAR (IRIN) 
 
Is donor aid fuelling corruption? (New Vision, Uganda)
 
Dau�ad�mur yfir HIV smitberum?
�form eru uppi um �a� � �ganda a� l�gfesta dau�d�m yfir �eim sem viljandi e�a v�svitandi smitar annan einstakling af HIV veirunni sem veldur aln�mi. Frumvarp �essa efnis hefur enn ekki komi� fyrir �ingi� en �ess eru n�leg d�mi a� d�mst�lar hafi sakfellt f�lk fyrir a� hafa v�svitandi dreift veirunni, a� �v� er New Vision � �ganda greinir fr�. � einu tilviki f�kk ma�ur fj�rt�n �ra d�m fyrir a� smita n�tj�n �ra �roskahefta st�lku af HIV.
 
Bar�ttusamt�k gegn aln�mi gagnr�na fyrir�tlanir stj�rnvalda og telja a� fyrirhugu� lagasetning ver�i til �ess a� letja f�lk til a� fara � HIV-pr�f.

N�nar
 
Um Veft�mariti�
Veft�marit um �r�unarm�l er gefi� �t af �r�unarsamvinnustofnun �slands. Ritinu er �tla� a� gl��a umr��u um �r�unarm�l og gefa �hugas�mum kost � a� fylgjast me� �v� sem h�st ber hverju sinni. Efni veft�maritsins �arf ekki endilega a� endurspegla stefnu �SS�.
          
Skr�i� ykkur � �skrift � heimas��unni, www.iceida.is og l�ti� vinsamlegast a�ra me� �huga � �r�unarm�lum vita af tilvist veft�maritsins. Allar �bendingar um efni eru vel �egnar.  

�eir sem vilja afskr� sig af netfangalista, e�a senda okkur �bendingu um efni, eru vinsamlegast be�nir um a� senda sl�k erindi � netfangi� [email protected]. Ritstj�ri er Gunnar Salvarsson, [email protected].
  
ISSN 1670-8105

Bestu kve�jur, �tg�fu- og kynningardeild �SS�