�gunnisal
Veft�marit um �r�unarm�l
�r�unarsamvinna
Samstarfs�j��ir 
2. okt�ber 2009
F�t�kum fj�lgar um eitt hundra� � hverri m�n�tu
�gunnisal 
G20 r�kin �ttu a� gr�pa til skj�tra a�ger�a til a� verja f�t�k r�ki gegn fj�rm�lakreppunni sem lei�ir tl �ess a� f�t�kum fj�lgar um eitt hundra� � hverri m�n�tu, segir � fr�tt fr� al�j��legu hj�lparsamt�kunum Oxfam.
 
� fr�ttinni kemur fram a� �r�unarr�ki um heim allan berjist vi� aflei�ingar al�j��legu fj�rm�lakreppunnar sem veldur tekjumissi, atvinnuleysi og hefur leitt til �ess a� �eir sem b�a vi� sult hafa aldrei � s�gunni veri� fleiri: r�mlega milljar�ur manna. Oxfam segir a� kreppan hafi komi� � �eim t�ma �egar �r�unarr�kin �ttu �egar � vanda vegna h�kkandi matarver�s, fl��a og �urrka og f��uskorts sem rakinn er til breytinga � loftslagi.
 
Greining Oxfam � hagt�lum fr� r�kisstj�rnum �j��anna sunnan Sahara s�na a� efnahagur �eirra versnar um 70 milljar�a dala � �essu �ri vegna al�j��legu fj�rm�lakreppunnar - og �l�kt r�ku l�ndunum geta �essar �j��ir ekki fengi� l�nsf� til a� leysa vandann, segir � fr�tt Oxfam.
 
A� mati FAO, Matv�lastofnunar Sameinu�u �j��anna, er reikna� me� a� fj�ldi vann�r�ra n�i s�gulegu h�marki � �essu �ri en stofnunin telur a� r�mlega ein millj�n manna finni til sultar � hverjum degi, 1.020 ��sund manns. Fj�lgun �eirra sem b�a vi� sult � s��ustu vikum og m�nu�um er ekki tilkomin vegna l�legrar uppskeru heldur vegna aflei�inga af fj�rm�lakreppunni sem veldur tekju- og atvinnumissi. � okt�ber kemur �t � vegum FAO riti� "The State Of Food Insecurity in the World" �ar sem n�jar uppl�singar ver�ur a� finna.
 


N�nar
 
Nota �tti ��r�ttir � auknum m�li � �r�unarverkefnum
 gunnisal
Nota �tti ��r�ttir � auknum m�li � �slenskum �r�unarverkefnum vegna �ess a� me� ��r�ttum er h�gt a� hafa j�kv�� �hrif � n�m og �roska barna og unglinga. ��r�ttir hafa g�furlegt a�dr�ttarafl og eru vins�lasta skipulag�a af�reying barna og unglinga. Me� ��r�ttum m� �v� � �d�ran og einfaldan m�ta n� til fj�lda ungs f�lks og uppfylla hluta af mannr�ttindum �eirra.
 
�etta er ni�ursta�a L�rusar J�nssonar � gl�n�rri meistararitger� - ��r�ttir �n landam�ra -  �ar sem hann veltir fyrir s�r hvernig ��r�ttir hafa veri� nota�ar af �slendingum � �r�unarsamvinnu og hva�a ��ttir �urfi a� vera til sta�ar til a� n�ta ��r�ttir � �rangursr�kan h�tt � slikri samvinnu.
 
��tttakendur � ranns�kninni voru �g�sta G�slad�ttir, Henrik Danielsen, Kristian Guttesen, Gu�bj�rg Bergmundsd�ttir og Dr�fa H. Kristj�nsd�ttir. "�ll hafa �au reynslu af �v� a� n�ta ��r�ttir � �r�unarsamvinnu en �� me� misj�fnum h�tti," segir L�rus. "Henrik og Kristian st��u a� �r�unarverkefni � Namib�u �ar sem �eir kenndu sk�k. �g�sta og Dr�fa starfa hj� �SS� og hafa reynslu af bygg�ar�r�unarverkefni � �ganda �ar sem sk�la��r�ttir eru hluti af bygg�a�r�unarverkefni. Gu�bj�rg var einn af stofnendum ��r�ttaf�lagsins
Kraftaverkin."
 
L�rus segir a� einfalt s� a� n� til samf�lagsins � gegnum ��r�ttir og ��r�tta�r�unarverkefni og hann telur a� �au �urfi hvorki a� vera d�r n� fl�kin � uppsetningu til �ess a� hafa j�kv�� �hrif � menntun og �roska barna unglinga � �r�unarl�ndum. "Undir �kve�num kringumst��um geta ��r�ttir haft j�kv�� �hrif � n�m og �roska barna og unglinga en varast bera a� gera ��r�ttum of h�tt undir h�f�i �v� vir�i �eirra helst � hendur vi� a�ra samf�lagslega ��tti. A�koma heimamanna er einn af lykil��ttum fars�lla ��r�tta�r�unarverkefna og lei�togar innan verkefna �urfa a� vera mj�g �hugasamir og helst a� hafa reynslu af �r�unarm�lum e�a ��rum samb�rilegum verkefnum," segir hann.
 
Ritger� L�rusar J�nssonar
Fj�rar millj�nir HIV smita�ra f� n� lyfjame�fer�
R�mlega fj�rar millj�nir manna me� HIV smit � �r�unarr�kjum f� n� l�fsnau�synlega lyfjame�fer� vi� sj�kd�mnum, svokalla�a ART me�fer�. Samkv�mt n�rri sk�rslu hefur HIV smitu�um sem f� me�fer�ina fj�lga� um 36% milli �ra og �eir eru t�falt fleiri en fyrir t�u �rum. T�lurnar eru mi�a�ar vi� �rslok 2008.
 
Hlutfallslega hefur fj�lgun HIV smita�ra � me�fer� veri� mest me�al �j��a sunnan Sahara �ar sem �rj�r millj�nir manna f� n� ART me�fer� vi� sj�kd�mnum. ��tt mikill �rangur hafi n��st � s��ustu �rum er enn tali� a� meirihluti HIV smita�ra f�i enga me�fer�, 44% s�u hins vegar � lyfjum.
 
N�tt b�luefni gegn aln�mi - Mbl.is
Hamfarir � Kyrrahafi og Filippseyjum:
Rau�i kross �slands tekur � m�ti framl�gum 
 redcross
Rau�i kross �slands tekur � m�ti framl�gum til a�sto�ar f�rnarl�mbum jar�skj�lfta og fl��bylgju � Kyrrahafseyjum, og fellibyls og fl��a � Filipseyjum. Hundru� manna hafa l�ti� l�fi� � �essum sv��um undanfarna daga og tugir ��sunda eiga um s�rt a� binda.

Jar�skj�lfti sem m�ldist 8 � Richter rei� yfir Sam�aeyjar � Kyrrahafinu � fyrrakv�ld og fylgdi mikil fl��bylgja � kj�lfari�. Yfir 100 l�tust � hamf�runum, b��i � Sam�aeyjum og n�grannaeyjunni Tonga og fj�lda er enn sakna�. Hundru� manna hafa misst heimili s�n vegna jar�skj�lfta og fl��a. �etta er miki� �fall � �essum eyjum �ar sem innan vi� 300.000 �b�ar b�a.
 

N�nar � vef Rau�a krossins
�hrif loftslagsbreytinga � s��asta �ri:
Tuttugu millj�nir neyddust
til a� fl�ja heimili s�n
gunnisalN�tt�ruhamfarir af v�ldum loftslagsbreytinga eins og �urrkar, fellibyljir og fl�� leiddu til �ess a� tuttugu millj�nir manna - �rl�ti� f�rri en �b�a �stral�u - �urftu a� yfirgefa heimii s�n �ri� 2008. �etta kemur fram � n�rri sk�rslu �ar sem f�r� eru sterk r�k fyrir �v� a� koma � reglulegu eftirliti me� breytingum � heimilsh�gum vegna loftslagsbreytinga.
 
Alls neyddust 36 millj�nir manna til a� fl�ja heimili s�n vegna skyndilegra n�tt�ruhamfara, �ar � me�al jar�skj�lfta og skri�uf�ll. � sama t�ma flosnu�u 4.6 millj�nir upp vegna �taka.

N�nar
Af �v� a� �g er stelpa
-sk�rsla og verkefni Plan International vekur athygli 
gunnisalV�ndu� sk�rsla Plan International � �stral�u um st��u st�lkna og ungra kvenna - sem Veft�mariti� sag�i fr� � s��ustu viku - vekur ver�skulda�a athygli. �ar segir a� fj�rfesting � st�lkum s� ein besta lei�in til a� �tr�ma f�t�kt vegna �ess a� konur sem f�i t�kif�ri til mennta verji n�nast �llum tekjum s�num � ��gu fj�lskyldunnar. Sk�rslan - Because I Am A Girl - s�nir a� ungar konur eru fyrstar til a� missa atvinnuna e�a h�tta n�mi auk �ess sem st�lkub�rn f� minnsta matarskammtinn �egar �r�ngt er � b�i.
 
Plan International hefur fylgst me� 140 st�lkum fr� f��ingu en st�lkurnar koma fr� n�u �r�unarr�kjum. Ian Wishart, forstj�ri Plan, segir a� � m�rgum l�ndum s�u �au vi�horf enn r�kjandi a� st�lkur s�u ekki eins mikilv�gar og piltar. "Fyrir st�lkur er sta�an frekar dapurleg," segir Ian Wishart og bendir � a� 100 millj�nir st�lkna vanti inn � t�lfr��i um �b�afj�lda � heiminum vegna �ess a� f�strum st�lkubarna s� eytt.


 N�nar
 
Drengurinn sem beisla�i vindinn
bbc
Komin er �t b�kin "Drengurinn sem beisla�i vindinn" (The Boy Who Harnessed the Wind) sem er s�nn saga, �venjuleg og �vint�raleg um t�ningspilt fr� Malav�. Pilturinn, William Kamkwamba, umbreytti �orpinu s�nu me� �v� a� sm��a vindmyllu sem f�r�i f�lkinu rafmagn. Vindmylluna sm��a�i hann �r �miss konar drasli sem hann sanka�i a� s�r og flestir h�ldu a� hann v�ri or�inn galinn.
 
 
William haf�i ney�st til a� h�tta n�mi fj�rt�n �ra �ri� 2002 s�kum �ess a� f�t�kir foreldrar hans h�f�u ekki efni � a� grei�a sk�lagj�ldin. Hann h�lt hins vegar �fram sj�lfsn�mi, sat l�ngum stundum � b�kasafni og l�t sig dreyma. �egar hann s� mynd af vindmyllu sem framleiddi rafmagn � alfr��ib�k var� ekki aftur sn�i�.
 
Heillandi saga sem ver�ur �rugglega kvikmyndu�!

N�nar
 
Athyglisvert
 
Veft�mariti� er �...
facebook
K�ktu � heims�kn
V-dagurinn og UNICEF taka h�ndum saman
� d�gunum �ttu V-dagssamt�kin � �slandi og UNICEF �r v�r sameiginlegu �taki til a� vekja athygli � umfangi kynfer�isofbeldis gagnvart konum og st�lkum � Austur-Kong�. � sama t�ma ver�a samt�kin me� s�fnun me�al �slensks almennings til styrktar verkefnum � ��gu ungra kynfer�isbrota�olenda � landinu.
 
�tla a� �tr�ma malar�u � sex �rum
�gunnisal
Tuttugu �j��arlei�togar Afr�kur�kja hafa teki� h�ndum saman � bar�ttunni gegn malar�u og �tla a� �tr�ma sj�kd�mnum � sex �rum - fyrir �ri� 2015. Malar�a leggur um eina millj�n manna a� velli � �ri hverju � �lfunni. Bar�ttusamt�kin kallast African Leaders Malaria Alliance.
B�rn yngri en fimm �ra og barnshafandi konur eru �eir �j��f�lagsh�par sem malar�a leggst �yngst �. Tali� er a� sj�kd�murinn kosti Afr�kur�ki um 12 milljar�a dala � �ri.
 
Alvarlegt hungur � sj� Afr�kur�kjum
R�mlega 23 millj�nir �b�a � sj� r�kjum austur Afr�ku b�a vi� alvarlegt hungur og �rbirg� vegna langvarandi �urrka. �standi� hefur ekki jafn skelfilegt � �ratug a� mati talsmanna hj�lparsamtakanna Oxfam. Bresku samt�kin hafa hrundi� af sta� n�rri s�fnun til a�sto�ar b�gst�ddum � �essum heimshluta og �tla a� safna 9,5 millj�num punda. L�ndin sj� eru Ken�a, E���p�a, S�mal�a, �ganda, S�dan, Dj�b�t� og Tansan�a.
 

N�nar
 
Fr�ttir & fr�ttask�ringar
Forseti Malav� n�sti forseti Afr�kusambandsins?
Bingu wa Mutharika forseti Malawi g�ti or�i� n�sti forseti Afr�kusambandsins (African Unicion) eftir a� lei�togar SADAC (Southern African Development Community) tilnefndu hann � st��una. Muhammar Gaddafi forseti L�b�u er n�verandi forseti Afr�kusambandsins.
 

N�nar
Sm�flokkum hafna� � M�samb�k
Stj�rnarskr�rr�� M�samb�k hefur v�sa� fr� k�rum fj�rt�n sm�flokka sem uppfylltu ekki skilyr�i um ��ttt�ku � sveitarstj�rnarkosningum 28. okt�ber n�stkomandi. Flokkarnir h�f�u ekki lagt fram nau�synleg g�gn til a� vera � frambo�i. A�eins st�rflokkarnir tveir, Frelimo og Renamo, sem l�ngum hafa elda� gr�tt silfur � m�samb�skum stj�rnm�lum bj��a fram � �llum �rett�n kj�rd�mum landsins.
 

N�nar
� 
Veft�marit um �r�unarm�l er gefi� �t af �r�unarsamvinnustofnun �slands. Ritinu er �tla� a� gl��a umr��u um �r�unarm�l og gefa �hugas�mum kost � a� fylgjast me� �v� sem h�st ber hverju sinni. Efni veft�maritsins �arf ekki endilega a� endurspegla stefnu stofnunarinnar.          
 
Skr�i� ykkur � �skrift � heimas��unni, www.iceida.is og l�ti� vinsamlegast a�ra me� �huga � �r�unarm�lum vita af tilvist veft�maritsins. Allar �bendingar um efni eru vel �egnar.  

�eir sem vilja afskr� sig af netfangalista, e�a senda okkur �bendingu um efni, eru vinsamlegast be�nir um a� senda sl�k erindi � netfangi� [email protected]. Vegna veikinda kom Veft�mariti� ekki �t � mi�vikudag eins og venjan er - be�ist er velvir�ingar � seinkuninni. Ritstj�ri er Gunnar Salvarsson, [email protected].
  
ISSN 1670-8105
Bestu kve�jur, �tg�fu- og kynningardeild �SS�